Ayrıca, dağılan Meclis-i Mebusan'ın üyeleri de Ankara'daki Meclis'e katılabileceklerdi.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş temelleri Ankara'daki bu ilk tarihi binada atıldı. Birinci Meclis Binası, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın yönetim yeri olarak pek çok tartışma ve milli kararlara sahne oldu: Bu yapı bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak, ilk yılların anılarını sergiliyor.
İllerde seçilen temsilciler ve Meclis-i Mebusan'ın bir kısım üyeleri Ankara'ya geldiler.
Ankara'nın o günkü şartları içinde Meclis'in toplanabileceği elverişli bir bina yok gibiydi. Sonunda, İkinci Meşrutiyet döneminde, İttihat ve Terakki Cemiyeti kulübü olarak yapılmış tek katlı bir bina uygun görüldü. Eksik kalmış yapı tamamlandı, okullardan toplanan ve halkın katkısıyla sağlanan eşyalarla donatıldı.
Hazırlıklar tamamlanınca, Atatürk 21 Nisan'da yayınladığı ikinci bir bildiri ile, Meclis'in 23 Nisan günü toplanacağını ve açılış töreninin nasıl yapılacağını duyurdu.
23 Nisan 1920 Cuma sabahı erken saatlerde, Ankara'da bulunan herkes Meclis Binası çevresinde toplandı. Halk, kendi kaderine sahip çıkmanın coşkusu içindeydi. Hacı Bayram Camii'nde kılınan öğle namazından sonra, Meclis binası girişinde gözleri yaşartan muhteşem bir tören yapıldı. Saat 13:45'de, Ankara'ya gelebilen 115 milletvekili Meclis salonunda toplandı.
Parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve aşağıdaki konuşmayı yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı.
Burada Bulunan Saygıdeğer İnsanlar,
Istanbul'un geçici kaydiyle yabancı kuvvetler tarafından işgal olunduğu ve bütün temelleri ile halifelik makamının ve hükümet merkezinin bağımsızlığının yok edildiği hepimizce bilinmektedir. Bu duruma baş eğmek, milletimizin, teklif olunan yabancı köleliğini kabul etmesi demektir. Ancak tam bağımsızlık ile yaşamak için kesin olarak kararlı bulunan ve ezelden beri hür ve başına buyruk yaşamış olan milletimiz, kölelik durumunu son derece ve kesinlikle reddetmiş ve hemen vekillerini toplamaya başlıyarak Yüksek Meclisimizi meydana getirmiştir.
Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum.
TBMM, 24 Nisan 1920 günü yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Paşa'yı (Atatürk), başkanlığa seçti. Mustafa Kemal Paşa, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim 1923 tarihine kadar sürdürdü.
TBMM, açılışından iki gün sonra, sadece yasama değil, yürütme gücüne de sahip olacak hukuki ve siyasi yapısını düzenleme çalışmalarına başladı. Bu düzenlemeler, TBMM'nin tam bir güçler birliği ilkesini benimsediğini göstermişti.
2 Mayıs 1920'de Bakanlar Kurulu'nun seçilmesi hakkındaki yasa çıkarıldı. 11 bakandan oluşan "Meclis Hükümeti", 5 Mayıs'da TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında ilk toplantısını yaptı.
TBMM'nin açılışı ile birlikte, milli egemenliğe dayalı yeni Türk Devleti doğmuş oluyordu. Birinci TBMM'nin iki temel hedefi, kesin zaferi kazanmak ve yeni devletin otoritesini güçlendirmek, kalıcılığını gerçekleştirmekti. Öncelikle, ülke topraklarının yabancı işgalinden kurtarılması gerekiyordu.
Tarihi
Tarihi: Birinci Meşrutiyetin ilanından sonra, daha önce hazırlanıp ilan edilen talimat-ı muvakkateye (geçici talimata) göre yapılan seçimler neticesinde ilk meclis 20 Mart 1877’de Meclis-i Umumi-yi Milli adıyla toplanmıştır. Kanun-i Esasiye (Anayasaya) göre Meclis-i Umumi padişah tarafından tayin edilen 40 üyelik bir Âyan Meclisiyle, her 50.000 kişi için bir üye olmak üzere halk tarafından seçilen Meclis-i Meb’usandan meydana geliyordu. Yasama kuvvetinin yürütüldüğü ilk Meclis-i Umumide 69’u Müslüman, 46’sı gayri müslim 115 kişi halk tarafından, 40 yerine 26’sı tayin edilen Âyan Meclisinde üyelerin % 56’sı okuma-yazma bilmiyordu.Meclisteki milletvekillerinin durumları, ilk günden itibaren azınlıkların devlet kurmaları için yaptıkları mücadeleler, verimsiz çalışmalar meclisten arzu edilen faydayı ortaya koyamamıştı. Bunun üzerine 1876 Kanun-i Esasi’nin kendisine verdiği hakka dayanarak Sultan Abdülhamid Han meclisi tatil etmişti (28 Haziran 1877). Tatil oluncaya kadar meclis elli altı toplantı yapmış, bundan sonra İkinci Meşrutiyetin ilanına kadar meclis bir daha toplanamamıştı.
1908 yılında İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra yapılan seçimlerde İttihat Terakki Partisi mecliste çoğunluğu sağladı. Birinci Dünya Harbinden sonra meclis feshedilinceye kadar açık kaldı.
Yeni Türk Devletinin ilk meclisi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920’de açıldı. Bu mecliste 20 Ocak 1921 günü ilk Anayasa, daha sonra 1924 Teşkilat-ı Esasiye kabul edildi. 27 Mayıs 1960 yılında yapılan ihtilalle 1924 Anayasası kaldırılarak 1961 Anayasası kabul edilmiştir. Bu anayasaya göre meclis, Senato ve Millet Meclisinden meydana geliyordu.
12 Eylül 1980 tarihindeki askeri müdahaleyle 1961 Anayasası kaldırılmış, 1982 Anayasası, 7 Kasım 1982 tarihinde halk oyuna sunularak kabul edilmiştir. 1982 Anayasası tek meclis sistemini getirmiş, Senato kaldırılmıştır.
TBMM’nin görev ve yetkileri: Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmaktır. Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek, Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarmak yetkisi vermek, bütçe ve hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek. Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, Milletlerarası antlaşmaları uygun bulmak. Genel ve özel af ilanına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının infazına karar vermek. Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin vermek.
TBMM’nin kuruluşu: Türkiye Büyük Millet Meclisi, millet tarafından genel oyla seçilen 450 milletvekilinden meydana gelir. Seçimler 5 yılda bir yapılır. Meclis bu beş yıllık süre dolmadan seçimin yenilenmesinde karar verebileceği gibi, Anayasada belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler yenilenebilir. Süresi biten milletvekilleri yeniden seçilebilir. Yenilenmesine karar verilen meclisin yetkileri, yeni meclisin seçilmesine kadar devam eder.
Otuz yaşını dolduran her Türk seçilme şartlarını taşıyorsa, milletvekili olabilir. Türkiye’de oturup Türk vatandaşı olmayanların milletvekili seçilebilmelerine imkan yoktur. Bundan başka milletvekili seçilmesine engel olabilecek başka şartlar da vardır. Bunların başında ilkokul diploması olmamak (1961 Anayasasına göre, okuma-yazma bilmek yeterli oluyordu), askerlik hizmetlerini yapmamış olmak, ağır hapis cezasıyla kesin hüküm giymiş bulunmak gelir. Bir de hakim ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim kurulu üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşların me’mur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, silahlı kuvvetler mensupları. Bunlar görevlerinden çekilmedikçe aday olamazlar, milletvekili seçilemezler (Anayasa m.76).
TBMM üyeleri: Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün milleti temsil ederler. TBMM üyeleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden, meclis tarafından başka bir karar alınmadıkça, bunları meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar. Seçimlerden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, meclis kararı olmadıkça tutuklanamaz, sorguya çekilemez ve yargılanamaz.
TBMM, çalışmalarını, kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürütür. Başka bir hüküm yoksa, TBMM, üye tam sayısının en az üçte biriyle toplanır. Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.
Bakanlar Kurulu üyeleri TBMM’nin katılamadıkları oturumlarında kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile ancak iki oy kullanabilir. TBMM genel kurulundaki görüşmeler açıktır. Tutanak dergisinde de tam olarak yayınlanır. Oturumun gizli yapılmasına meclis karar alabilir. O zaman görüşmeler gizli yapılır.
TBMM’de Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosu, Temsilciler Meclisi ve Danışma Meclisine başkanlık yapmış olanların listesi:
TBMM Başkanları
Mustafa Kemal Atatürk 24 Nisan 1920-29 Ekim 1923Ali Fethi Okyar 1 Kasım 1923-22 Kasım 1924
Kazım Özalp 26 Kasım 1924-1 Mart 1935
M. Abdülhalık Renda 1 Mart 1935-5 Ağustos 1946
Kazım Karabekir 5 Ağustos 1946-26 Ocak 1948
Ali Fuad Cebesoy 30 Ocak 1948-1 Kasım 1948
Şükrü Saraçoğlu 1 Kasım 1948-22 Mayıs 1950
Refik Koraltan 22 Mayıs 1950-27 Mayıs 1960
Millet Meclisi Başkanları
Fuat Sirmen 1 Kasım 1961-22 Ekim 1965Ferruh Bozbeyli 22 Ekim 1965-1 Kasım 1970
Sabit Osman Avcı 26 Kasım 1970-24 ekim 1973
Kemal Güven 18 Aralık 1973-17 Haziran 1977
Cahit Karakaş 17 Kasım 1977-12 Eylül 1980
Necmettin Karaduman 4 Aralık 1983-24 Aralık 1987
Yıldırım Akbulut 24 Aralık 1987-9 Kasım 1989
Kaya Erdem 23 Kasım 1989-1 Kasım 1991
Hüsameddin Cindoruk 14 Kasım 1991 - 01 Ekim 1995
İsmet Sezgin (1928) 18.10.1995- 24.12.1995
Mustafa Kalemli (1943) 25.01.1996-30.09.1997
Hikmet Çetin (1937) 16.10.1997-18.04.1999
Yıldırım Akbulut (1935) 20.05.1999-30.09.2000
Ömer İzgi (1940) 18.10.2000-03.11.2002
Bülent Arınç (1948) 19.11.2002
Köksal Toptan (1943) 09.08.2007 - 5.08.2009
Mehmet Ali Şahin (1950) 5 Ağustos 2009 -
Cumhuriyet Senatosu Başkanları
Suat Hayri Ürgüplü 28 Ekim 1961-1 Kasım 1963Enver Aka 1 Kasım 1963-1 Kasım 1965
İ. Şevki Atasagun 2 Aralık 1965-19 Kasım 1970
Tekin Arıburun 19 Kasım 1970-14 Haziran 1977
Sırrı Atalay 16 Haziran 1977-6 Kasım 1979
İ. Sabri Çağlayangil l6 Kasım 1979-12 Eylül 1980
.png)