Velâyet-Nâme-I Hacı Bektâş-I Velî

Velayet-name-i Hacı Bektaş-ı Veli, (Osmanlı Türkçesi: ولايت نامه حاجى بكتاش ولى ) Vilayet-name-i Hacı Bektaş-ı Veli veya Manakib-ı Hacı Bektaş-ı Veli 15. yüzyılda yazılmış, Hacı Bektaş-ı Veli'nin hayatı hakkında menkıbe türü bir eserdir. Velayet-name'nin içeriği Ölümünden birkaç yüzyıl sonra bir Bektaşi dervişi tarafından yazılmış olduğu tahmin edilmektedir. Hacı Bektaş hakkında bilinen her türlü bilgi ve rivayetten oluşur, asırlar boyunca ağızdan ağıza tekrarlanan tarihi olaylarla, Hacı Bektaş-ı Veli'nin mucizeleri yan yanadır. Velayetname'de yazan olayların doğruluğu her Bektaşi tarafından kabul edilir. Osmanlı döneminde her tekkede bir kopyası bulunduğu için günümüze Türkiye'de, Türkiye dışındaki bazı önemli kütüphanelerde Anadolu'dan Balkanlara kadar Bektaşiliğin yayıldığı alanlarda ve şahısların ellerinde birçok nüshası bulunmaktadır. Ancak bunların içinde yazarının kaleminden çıkmış veya yazıldığı döneme ait bir nüshaya henüz rastlanmamıştır. Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı'nın kütüphanesinde mevcut 16. yüzyılda kaleme alındığı tahmin edilen Velayetname nüshaların hemen hepsi 17. yüzyıl ve sonrasına aittir. Bu nüshalar Bektaşi dervişleri tarafından kopyalanmıştır. Eserin mensur manzum ve karışık olmak üzere üç tip nüshası vardır. Yazıldığı dönem Velayetname, 1927'de Eric Gross tarafından Almancaya çevrilmiştir. Velayetname 1958'de Sufilik tarihçisi Abdülbaki Gölpınarlı tarafından yayımlanmıştır. Suluca Karahöyük köyünde (günümüzde Hacıbektaş şehri) Bektaşi tekkesinde bulunan bir el yazmasına dayanan bir çeviridir. Bu el yazması halen Ankara'da Milli Kütüphane'de bulunmaktadır. Vilayetname'nin ne zaman ilk yazıldığı hala tartışılmakla beraber, Abdülbaki Gölpınarlı kendi kullandığı kaynağın Osmanlı yazar Firdevsi-i Rumi olduğunu öne sürmüştür. Velayetname'de 13. yüzyılda ve 14. yüzyıl başlarında yaşamış Âhi Evren, Fatma Bacı (Kadıncık Ana), Ahmed Yesevi, Baba İlyas (Resul Baba), Muhlis Paşa, Barak Baba, Mevlana Celaleddin Rumi, Yunus Emre, Şems-i Tebrizi, Sarı Saltuk, Seyyid Mahmud Hayrani, Hacım Sultan, ve Taptuk Emre gibi şahıslardan bahsedilmesinden anlaşılacağı üzere, eser 14. yüzyılın ikinci yarısında yazılmıştır. Buna karşın, Bektaşiliği etkilemiş olan Hurufilik hakkında bir şey olmaması, Velayetname'de bahsi geçen olayların, 1394'te idam edilen Fazlullah Astarabadi'nin müridlerinin gelmesinden evvele rastladığına işaret eder. Ayrıca, metinde Balım Sultan'dan bahsedilmediği için, Balım Sultan'ın 1501'de Hacı Bektaş tekkesinin başına geçmesinden evvel yazılmış olması gerektiği düşünülmektedir. Buna karşın, Velayet-name’nin sonunda Hacı Bektaş Türbesi’ni II. Murat’ın yaptırdığı, II. Bayezit’in de kubbeyi kurşunla örttürdüğü rivayetine bakılırsa, eser II. Bayezit devrinde (1481-1512) kaleme alınmıştır. Abdülbaki Gölpınarlı, Velayet-name'nin yazarının o dönemde pekçok eser yazmış olan Firdevsi-i Rumi olduğunu savunmaktadır. Velayetname'nin sonlarında Hacı Bektaş-ı Veli'nin Osman Gazi'yi tekkeye nasıl aldığına dair bir bölüm vardır. Buna karşın tarihçi Aşıkpaşazade, Osman Gazi ve onun soyundan kimsenin Hacı Bektaş-ı Veli ile ilişkisi olmadığını belirtir. Hacı Bektaş-ı Veli'nin Babai ayaklanması sırasında Anadolu'ya gelmiş olması ve Osman Gazi'den önceki kuşaktan kişilerle olan yakınlığı, onun Osman Gazi ile görüşmesi hikayesini şüpheli kılmaktadır. Hacı Bektaş-ı Veli'nin 1271'deki ölümünden sonra Velayetname'ye zaman içinde yeni malzemelerin eklendiği ve Osman Gazi ile ilgili bölümün sonradan, Osmanlı Hanedanı'nın Bektaşiği kabul etmesinden sonraya rastladığı düşünülmektedir.

Kaynaklar

Vikipedi

Velâyet-Nâme-I Hacı Bektâş-I Velî

Kaynaklar

Hacı Bektaş-ı Veli

Firdevsi-i Rumi

Bâtınîlik

Korkut Ata

Bektaşîlik

Barak Baba

Türkistan Aleviliği

Velâyet-Nâme-I Hacı Bektâş-I Velî