Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Yağ Asidi

Kısaca: yağ asidi, genelde uzun, alifatik kuyruklu bir karboksilik asittir. Uzun karboksilik yağ asitlerinden 4 karbonlu (butirik asit)ve daha uzun zincirlileri yağ asidi olarak sayılır; doğal yağları (trigliseritleri) oluşturan yağ asitlerinden söz ederken ise bunların en az 8 karbonlu olduğu (kaprilik asit gibi) varsayılabilir. Çoğu doğal yağ asitlerinin çift sayılı karbon atomu vardır, çünkü bunların biyolojik sentezlerinde iki karbon atomlu asetat kullanılır. ...devamı ☟

Yağ asidi
Yağ Asidi

yağ asidi, genelde uzun, alifatik kuyruklu bir karboksilik asittir. Uzun karboksilik yağ asitlerinden 4 karbonlu (butirik asit)ve daha uzun zincirlileri yağ asidi olarak sayılır; doğal yağları (trigliseritleri) oluşturan yağ asitlerinden söz ederken ise bunların en az 8 karbonlu olduğu (kaprilik asit gibi) varsayılabilir. Çoğu doğal yağ asitlerinin çift sayılı karbon atomu vardır, çünkü bunların biyolojik sentezlerinde iki karbon atomlu asetat kullanılır. Endüstriyel üretimde yağ asitleri yağlardaki (trigliseritler) ester bağının hidrolizi ve gliserolun ayrılması ile elde edilir. Yag asidi türleri

Doymuş yağ asitleri

Doymuş yağ asitleri

nin zincirlerinde çift bağlar veya başka fonksiyonel gruplar bulunmaz. "Doymuş" terimi hidrojenle ilişkili olarak kullanılır, karboksilik asit [1] grubundaki karbon dışındaki diğer karbonların olabildiğince çok hidrojenle bağ kurmuş olduğu anlamını taşır. Diğer deyişle, omega (ω) ucundaki karbonun 3 hidrojen vardır (CH3-), zincirdeki karbonların her birinin ise iki hidrojeni vardır(-CH2-).

Doymuş yağ asitleri

düz zincirler oluşturdukları için sıkışık bir şekilde istiflenebilirler ve canlıların kimyasal enerjiyi yoğun bir şekilde depolamalarını sağlarlar. Hayvanların yağ dokuları büyük miktarda uzun zincirli doymuş yağ asitleri içerir. IUPAC adlandırma sisteminde yağ asitlerinin isimleri "-oik asit" ekiyle biter. Yaygın adlandırma sisteminde kullanılan ek ise "-ik asit"tir. Bazı doymuş yağ asitleri: * Butirik: CH3(CH2)2COOH * Laurik (dodecanoic acid): CH3(CH2)10COOH * Miristik (tetradekanoik asit): CH3(CH2)12COOH * Palmitik (heksadekanoik asit): CH3(CH2)14COOH * Stearik (octadecanoic acid): CH3(CH2)16COOH * Araşidik (eicosanoic acid): CH3(CH2)18COOH

Doymamış yağ asitleri

Doymamış yağ asitleri

 benzer şekillidir, ancak zincir üzerinde bir veya daha fazla alken grubu vardır. Bir alken grubunda, bir "-CH2-CH2-" bağ yerine "-CH=CH-", yani birbirine çift bağla bağlanmış iki karbon vardır. Bir alken grubunun iki yanında ona bağlı olan karbon atomları ya cis ya da trans konumda olabilir. ; Cis : Cis konumda bu iki komşu karbon, çift bağın aynı tarafındadırlar. Çift bağla birbirine bağlı atomlar bu bağın ekseni etrafında dönemediklerinden, cis izomeri durumunda yağ asidinin zinciri bu noktada bükük olur ve zincirin hareket serbestisi azalır. Bir zincirde ne kadar çok cis konumlu çift bağ olursa zincirin esnekliği o derece azalır. Çok sayıda cis bağı olan yağ asitleri en serbestçe hareket edebildikleri bir ortamda oldukça eğri bir biçimleri olur. Örneğin, bir tane çift bağlı oleik asitte bir "köşe" bulunur; linolenik asit, iki çift bağıyla, belirgin bir eğriliğe sahiptir; alfa-linolenik asit ise üç cis bağından dolayı çengel görünümlü olmayı tercih eder. Hareket serbestisi olmayan ortamlarda, örneğin yağ asitleri lipit zarında fosfolipitlerin parçası iken veya yağ damlacıklarındaki trigliseritlerin parçası iken, cis bağları yağ asitlerinin sıkı istiflenmelerine engel olur, bu da lipit zarının veya yağ damlasının ergime sıcaklığını azaltır. ; Trans : Trans konumda çift bağlı karbonlara komşu iki karbon çift bağın karşı taraflarında yer alırlar. Bu yüzden zincir fazla eğilmez ve bu tür yağ asitlerinin şekilleri doymuş yağ asitlerine benzerler. Doğada bulunan çoğu doymamış yağ asidinde her bir çift bağın ardından 3n' sayıda karbon atomu vardır ve bu çift bağlar cis konumludur. Trans konumlu yağ asitlerinin hemen hepsi yapaydırlar.

Doymamış yağ asitleri

nin şekilleri arasındaki farklar, ayrıca doymuş ve doymamışlar arasındaki şekil farkları, biyolojik süreçler ve biyolojik yapıların (hücre zarları gibi) özelliklerini belirlemekte önemli rol oynarlar.

Adlandırma sistemi (nomenklatür)

Çift bağın yağ asidinin nerede olduğunu belirtmek için kullanılan iki farklı usul vardır: * cis/trans-Delta-x veya cis/trans-Δx: Çift bağ x. karbon-karbon bağıdır, karboksi uçtan sayarak. Cis ve trans terimi molekülün cis veya trans şeklinde olduğunu belirtir. Birden fazla çift bağı olan bir molekül durumunda, kullanım, örneğin söyledir: cis,cis-Δ9,Δ12. * Omega-x veya ω-x : ω, (metil karbon) ucundan sayarak x. karbon-karbon bağı çift bağdır. Bazı doymamış yağ asitleri: * Alfa-linolenik asit: CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH * Dokosaheksaenoik asit * Eikosapentaenoik asit * Linoleik asit: CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH * Araşidonik asit CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)3COOH * Oleik asit: CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH * Erüsik asit: CH3(CH2)7CH=CH(CH2)11COOH Alfa-linolenik, dokosaheksaenoik, ve eikosapentaenoik asitler omega-3 yağ asitlerindir örneklerindendir. Linoleik aşıt ve araşidonik asit omega-6 yağ asitlerindendir. Oleik ve erusik asit omega-9 yağ asitlerindendir. Stearik ve oleik asitler 18 karbonlu yağ asitleridir. Aralarındaki fark, stearik asidin doymuş olması, oleik asidin ise doymamış olup iki tane daha az hidrojeni olmasıdır.

Gerekli (esansiyel) yağ asitleri

:(daha ayrıntılı bilgi için Gerekli yağ asitleri maddesine bakınız) İnsan vücudu, iki tanesi hariç, ihtiyaç duyduğu bütün yağ asitlerini kendi oluşturabilir. Bu ikisi, linoleik asit ve alfa-linolenik asit, bitki ve balık yağlarında bol miktarda bulunurlar. Vücutta yapılmadıkları ve besin yoluyla alınmaları gerektiğinden gerekli (veya esansiyel) yağ asitleri olarak adlandırılırlar. Gerekli yağ asitleri prostaglandin adlı hormonumsu bilesiklerin oluşumunda kullanılırlar. Prostaglandinler kan basıncı, kan pıhtılaşması, kan lipit seviyeleri, bağışıklık ve enfeksiyona bağlı yangı (enflamasyon) tepkilerini denetlerler. Beyinde de linoleik ve alfa-linoleik asit türevlerinden bulunur. Batı tipi diyet sonucu vücutta bu yağ asitlerinin düzey ve oranlarının değişmesi ile depresyon ve davranış bozuklukları arasında ilişki bulunmuştur. Beslenme dengesizlikleri düzeltmek için beslenme ekleri almak veya daha doğal bir diyete geçmenin şiddetli davranışı azalttığı ve dikkati arttırdığı hem okullarda hem hapishanelerde yapılan çalışmalarda gösterilmiştir.

Trans yağ asitleri

:(daha fazla bilgi için Trans yağ maddesine bakabilirsiniz) Trans yağ asidi, karbon atomları arasında trans çift bağ olan bir doymamış yağ asididir. Bu yağ asitlerinin zinciri cis çift bağlı yağ asitleri "köşeli" değildirler. Yapılan araştırmalar yüksek trans yağlı diyetler ile ateroskleroz ve kalp hastalıkları arasında bağlantı olduğunu göstermiştir. Serbest yağ asitleri Yağ asitleri trigliserit veya fosfolipit gibi başka moleküllerde yer alabilirler. Başka moleküllere bağlı olmadıklarını özellike belirtmek amacıyla "serbest yağ asidi" olarak da adlandırılabilirler.

Serbest yağ asitleri

vücuttaki çoğu doku için önemli bir enerji kaynağıdır, çünkü parçalanmaları sonucunda çok sayıda ATP molekülünün oluşmasını sağlarlar. Çoğu hücre tipi enerji elde etmek için hem glikoz hem de yağ asitleri kullanabilir. Ancak kalp ve kas hücreleri yağ asitlerini tercih ederler. Beyin ise yağ asitlerini yakıt olarak kullanmaz, onlar yerine glikoz, veya keton cisimcikleri kullanır. Keton cisimcikleri karaciğer tarafından açlık veya düşük karbohidrat beslenmesi durumlarında üretilir. pH Formik asit ve asetik asit gibi kısa karboksi asitler suda çözünürler ve göreceli kuvvetli asitlerdir (pKa değerleri sırasıyla 3.77 ve 4.76 dır). Uzun zincirli yağ asitlerinin ise pKa'ları bunlara benzer olmakla beraber suda çözünürlükleri az olduğu için çözeltinin

pH

'sine çok az etkileri olur. Suda çözünemeyen yağ asitleri bile sıcak etanolda çözünürler ve bir

pH

belirteci ile izlenerek sodium hidroksit ile titre edilebilirler. Bu yöntemle yağlarda bulunan yağ asidi miktarı, yani trigliseritlerin ne kadar hidrolize uğradığı belirlenebilir. Yağ asitlerinin reaksiyonları Yağ asitleri diğer karboksilik asitlerin girdiği reaksiyonlara, yani esterleşme reaksiyonları ve asit-baz reaksiyonlarına katılabilirler. Yağ asitlerinin indirgenmesi sonucunda yağ alkolleri oluşur.

Doymamış yağ asitleri

buna ilaveten hidrojenleşme (hidrojenasyon) reaksiyonuna uğrayabilirler, bu yolla bitkisel yağlar margarine dönüştürülür. Kısmi hidrojenleşme ile doymamış yağ asitleri cisden trans şekline izomerleşebilirler. Oksidasyon ve ekşime :(daha fazla bilgi için ekşime maddesine bakınız) Oda sıcaklığında yağ asitleri serbest radikallerin yol açtığı oto-yükseltgenme (oto-oksidasyon) denen bir reaksiyona uğrarlar. Yağ asidi, hidrokarbon, keton, aldehit ve daha az miktarlarda epoksit ve alkollere parçalanır. Yağlarda az miktarda bulunan ağır metaller oto-yükseltgenmeyi katalizler. Gıdalarda yağların ekşimemesi için çoğu zaman sitrik asit gibi kelatlar veya E vitamini gibi anti-oksidanlar eklenir Kaynakca * Notlar Ayrıca bakınız * Gerekli yağ asitleri * Trigliserit * Doymus yağ * Doymamış yağ * Yağ asidi metabolizması Dış bağlantılar * Chemical Structure of Fats and Fatty Acids (İngilizce)

Kaynaklar

Vikipedi

Yağ asidi

Fatty acid

Yağ asidi

Türkçe Yağ asidi kelimelerinin İngilizce karşılığı.
n. fatty acid

Yağ asidi

Türkçe Yağ asidi kelimelerinin Almanca karşılığı.
n. Fettsäure, Ölsäure

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Yağ asidi metabolizması
3 yıl önce

Yağ asitleri birçok organizma için önemli enerji kaynaklarıdır.Artmış glukoz sıklıkla yağ asidine çevrilerek depo edilmektedir. Trigliserdiler aynı miktardaki...
Çok uzun zincirli yağ asidi
3 yıl önce

Çok uzun zincirli yağ asidi (ÇUZYA) alifatik kuyruğu 22 karbondan daha uzun olan bir çeşit yağ asididir. Pek çok yağ asitlerinin aksine, ÇUZYA'ların mitokondrideki...
Omega-3 yağ asitleri
6 yıl önce

eden yağ asitleri olarak alfa-linolenik asit, eikosapentaenoik asit (EPA), ve dokosaheksaenoik asit (DHA) sayılabilir. Vücudun omega-3 yağ asidine ihtiyacı...

Omega-3, Alzheimer hastalığı, Antienflamatuar, Arterioskleroz, Ateroskleroz, Badem, Bağışıklık sistemi, Beyin, Brokoli, Ceviz, Cilt
Omega-9 yağ asitleri
3 yıl önce

Omega-9 bir doymamış yağ asididir. Daha çok zeytinyağı gibi ürünlerde bulunan omega-9′un en bilinen örnekleri oleik asit ve mead asit türleridir. Omega-3...
Omega-6 yağ asitleri
3 yıl önce

Omega-6 yağ asitleri (ω−6 yağ asitleri), n-6 pozisyonunda (omega-6) çift bağ içeren doymamış yağ asitleri. Omega-6 bağına sahip yağ asitleri insan vücudunda...
Lipit
3 yıl önce

mümkün olan en fazla hidrojen ile bağ yapmışlarsa doymuş yağ asidi olarak adlandırılır. Doymuş yağ asitleri oda sıcaklığında katı halde bulunurlar ve hayvansal...

Lipit, Ansiklopedi, Fosfolipitler, Karbonhidrat, Steroitler, Kalp hastalıkları, ,
Nikotinamid adenin dinükleotit fosfat
3 yıl önce

dinükleotit fosfat (NADP), hücrelerde anabolik tepkimelerde , örneğin yağ asidi ve nükleik asit sentezinde, bir indirgeyici olarak kullanılır. NADPH+H...

Nikotinamid adenin dinükleotit fosfat, Top ve çubuk modeli, Alkol, Anabolizma, Fotosentez, Kimyasal formül, Kloroplast, Kolesterol sentezi, Molekül ağırlığı, Nikotinamid adenin dinükleotit, Nükleik asit
Gamma linolenik asit
3 yıl önce

γ-Linolenic asid (gamma-linolenic acid, GLA ya da gamoleic acid olarak da bilinir) bir yağ asidi olup, bitkisel yağlarda bulunur. GLA bir omega-6 yağ asidi olarak...