Atlantis, Luc Besson`un yönettiği ve 1991 yılı yapımı olan, belgesel nitelikli bir su altı yaşamı filmidir.
Yapı ve konu
Film, bir anlatıcının kısa başlangıç jeneriği sırasında yapmış olduğu giriş konuşması bölümü dışarda bırakılırsa, konuşmasız bir filmdir ve yine bu giriş bölümü hariç tutulursa, her biri ayrı adlandırılmış olan toplam onbir bölümden oluşmuştur. Aralarındaki geçişin kimi zaman kararma, kimi zaman kesme ve atlama, kimi zaman da görsel devamlılığı vurgulayan kurgularla sağlandığı bölümlerde, her bölümün başında o bölümün adı ile vurgulanan konusuna uygun olmak üzere, bir ya da birkaç deniz canlısının ya da su altı şekillerinin görüntülerine yer verilmiştir. Birden fazla deniz canlısına yer verilen kimi bölümler içerdikleri canlıların konuya uygun görüntü derlemelerinden oluşurken, kimi bölümler ise canlıların kendi başlarına işlenişi açısından alt bölümlere ayrılıyor gibidirler.Bölümler arasında görsel devamlılığı vurgulayan kurgularla geçişin sağlandığı yerlerde, bölümlerin asıl konusunu oluşturanlar dışındaki deniz canlılarına da yer verilmiştir. Hatta, bu kısımlarda, esasen yine kurgulu görüntülerle olmak üzere, canlılar arasında mizansenler yaratıldığı da izlenir.
Filmin temel ses kaydını bölümlerin konuları ve görsel anlatımı ile büyük uyum sergileyen müzikler oluşturmaktadır. Görsel devamlılıkla kurgulanmış kısımlarda müzik de yerini mizansene ya da devamlılığa uygun olan çeşitli ses efektleri, ses kayıtları ve/veya kısa melodilere bırakabilmektedir. Su altına ait seslerin kayıtları ise görece daha az kullanılmıştır.
En sonda yer alan ve ihmal edilebilecek kadar kısa süren bir su üstü bölüm dışarda bırakılırsa, bütün film su altında geçmektedir. Bu da "konuşmasız film" olarak değerlendirilen ve belgesel nitelikli olan filmler} içinde Atlantis`i özgün kılar.
Süre
Filmin Fransada`ki gösteriminin süresi 80 dakika iken, Almanya`da 78 dakikalık bir süreyle gösterilmiştir.Filmin DVD`si Sony Pictures tarafından ve bölge kodlarına göre iki ayrı sürüm halinde piyasaya çıkarılmıştır; sürümlerin süreleri de farklıdır. 2 ve 5 bölge kodlu sürümün süresi 75 dakika, 1 bölge kodlu sürümün süresi ise 78 dakikadır.
Müzikler
Bir bölümünde Maria Callas`ın söylediği arya hariç olmak üzere, filme ait tüm müzikler Eric Serra imzalıdır. Bitiş jeneriğindeki müzik bilgilerinden yola çıkarak, Eric Serra`ya ait olan müzikleri iki grup altında toplamak mümkündür: 1- Sentetik müzik (``musique synthí©tique``)
2- Senfonik müzik (``musique symphonique``)
"Aşk (``L`amour``)" adlı bölümde kullanılan "sentetik" müzik, Vanessa Paradis`in de şarkı söyleyerek katıldığı bir pop müzik parçasıdır.
"Senfonik" müzik icracıları ile ilgili bilgiler şöyledir:
| a–ª Orkestra | : | Londra Kraliyet Filarmoni Orkestrası |
| a–ª Koro | : | John McCarthy Ambrosian Opera Korosu |
| a–ª Yönetmen | : | John Altman |
Maria Callas`ın söylediği arya filmin "Zarafet" olarak türkçeleştirilebilecek ``"La grace"`` adlı bölümünün ilk kısmında kullanılmıştır ve bu aryaya ait diğer icra bilgileri söyledir:
| a–ª Eser | : | La Sonnambula |
| a–ª Besteci | : | Vincenzo Bellini |
| a–ª Orkestra | : | Milan La Scala Opera Orkestrası |
| a–ª Yönetmen | : | Antonio Votto |
Bölümler
} Film, bir anlatıcının kısa başlangıç jeneriği sırasında yapmış olduğu giriş konuşması bölümü dışarda bırakılırsa, her biri ayrı adlandırılmış olan toplam onbir bölümden oluşmuştur; bu onbir bölüm de iki ana başlık altında sunulmuştur. Ana başlıklar ve filmi oluşturan bölümler şunlardır:- İlk gün (``Premier jour``)
a–ª Işık (``La lumií¨re``)
a–ª Ruh (``L`esprit``)
a–ª Devinim (``Le mouvement``)
a–ª Oyun (``Le jeu``)
a–ª Zarafet (``La grace``)
a–ª Gece (``La nuit``)
a–ª İnanç (``La foi``)
a–ª Şefkat (``La tendresse``)
a–ª Aşk (``L`amour``)
a–ª Nefret (``La haine``)
- Son gün (``Dernier jour``)
a–ª Doğum (``La naissance``)
Işık (``La lumií¨re``)
Ruh (``L`esprit``)
Bölüm kararma ile sonlanır.
Devinim (``Le mouvement``)
Bölümde yakından çekimlerine yer verilen diğer deniz canlıları şunlardır:
- Orfoz ( f); muhtemelen ``Plectropomus leopardus``}
- Deniz kaplumbağası ( f)
- Leopar köpek balığı ( f)
Oyun (``Le jeu``)
Bir sonraki bölüme görsel devamlılığı vurgulayan kurguyla bağlanılır:
- Müzik yavaşça alçalarak sonlanırken, bir grup penguen soldan sağa doğru yüzerken görüntülenir ve gözden kaybolurlar.
- Bir grup baraküda ve hemen arkasından da bir ``Trachinotus blochii``} sürüsünün ( f) sağdan sola yüzüşleri ile bir batığın içinde birikmiş gümüş balığı sürüsünün dağılması ve kameranın çevresinde yüzüşleri görüntülenir. Aralarında konuşan bir insan kalabalığının giderek artan sesi ve gümüş balığı sürüsünün dağılmasına eşlik eden bir zil sesi ile birlikte öksüren, boğazını temizleyen ve yerlerine oturan bir insan kalabalığının sesleri bu geçiş bölümünün yegane ses kayıtlarıdır.
- İnsan seslerinin durulması ve balıkların gözden kaybolması ile birlikte batık içinde biraz daha gezintisine devam eden kameraya eser yorumlamaya hazırlanan bir orkestranın akord ayarlama sesleri eşlik eder ve kamera batıktan dışarı, açık denize çıkarken, bir sonraki bölümün ismi belirir; "konser" başlar.
Zarafet (``La grace``)
Bu bölüm, iki farklı deniz canlısını iki farklı müzik tarzı ile ayrı ayrı konu edindiği için, bir anlamda iki yarıya ayrılmaktadır:
Bu yarının sonunda, mantaların gözden kaybolmasıyla birlikte aryanın da bitişi üzerine, bir önceki bölümden geçiş görüntüleri sırasında konser salonunda toplanılıyormuş gibi bir ses kurgusuyla görüntülenen balık sürüleri bu sefer de konser dağılıyormuş gibi bir ses kurgusuyla (önce alkışlar, sonra da insanların aralarında konuşmaları) birlikte görüntülenir.
Bu yarı kararma ile sonlanır.
Manta vatozlarının çekimleri Pasifik`te, dev ahtapotunkiler ise Vancouver`da yapılmıştır.
Gece (``La nuit``)
- Ahtapot
- Notilus
- Siyah benekli balonbalığı
- Yengeç ( f)
- Üç üyeli bir katil balina grubu
- İki beluga
İnanç (``La foi``)
Bir önceki bölümde başlayan koro müziğinin eşliğinde olmak üzere, bu bölümde deniz canlıları değil, deniz altındaki kaya şekilleri görüntülenir. Çekimlerin büyük çoğunluğu gene gece yapılmıştır ve sıklıkla arkalarından aydınlatılmış, üzerlerindeki mercan ve süngerleriyle dikit şekillenmeleri gösteren kayalıklar izlenir. Benzer kayalıklar ulaşabildiği kadarıyla gündüz ışığının aydınlatması altında da çekilmiştir ve neredeyse bütün bölüm siyah-beyaz denebilecek kadar renk yoksunu ama ton zengini bir görselliğe sahiptir.Son olarak, bir kayalık yarığının altından denizin aydınlık yüzüne doğru yapılan birkaç çekimin ardından, kamera yarık içinde yükselmeye başlar. Koro müziğinin son bir yükselişle bitmesiyle birlikte de kameranın yükselişi görece düz, çok renkli, sığ bir mercan resifinde son bulur. Dingin bir sulak alanı andıran ses kayıtları eşliğinde, neredeyse hiç balık görülmeyen bu mercan resifindeki huzurluluğu vurgulayan durağan görüntüler izlenir ve bu sırada da bir sonraki bölümün adı belirir.
Şefkat (``La tendresse``)
Mantileri uyur, gezinir, beslenir ve merakla kameraya yaklaşırken ya da incelerken gösteren çekimler Florida`da gerçekleştirilmiştir. Bölüm boyunca hakim olan müzik ise bölümün başında geçilen tatlı su bataklığı gezintisi ile eş zamanlı başlayan, manatilerin dingin yaşamlarını ve barışçıl sükunetlerini vurgulayan, neşelice ama duygusal yapılı ve "sentetik" bir müziktir. Ayrıca, manatilerin beslenişi, yalnızca burun deliklerini suyun üzerine çıkararak nefes alışları ve bir manati ile kameranın hafifçe çarpışmasına uyan ses kayıtlarına da yer verilmiştir.
Bir manatinin yakından yapılmış çekimleri bölüme ait son görüntülerdir. Bunlara eşlik eden müziğin yavaşça azalması ve bitmesi ile birlikte görüntü kesilir; siyah ekranda bir sonraki bölümün adı belirir.
Aşk (``L`amour``)
Bu bölüm bir mağaranın içinden dışarı doğru çekilmiş görüntü ile başlar; kısa bir süre içinde, mağaranın içine girip çıkan ve birbirleri ile oynayan foklar da görüntüye dahil olur. Galapagos Adaları`nda yapılmış olan ve "Oyun (``Le jeu``)" isimli bölümde yer verilen fok görüntülerine benzer görüntülerin de izlenmesinin ardından, bölümün geri kalanında çiftleşmekte olan çeşitli deniz canlılarına yer verilir:- Foklar
- Deniz yılanları
- Deniz kaplumbağaları
- ``Chromodoris cunei`` türü deniz tavşanları ( f)
- Vatozlar
- Penguenler
- Mürenler
- Küçük bir beyaz uçlu resif köpek balığını} kovalayan fok
- Sığ kayalıktaki dalgalarda oynayan foklar ( f)
- Bir mercan resifinde gezinen imparator melekbalığı}
Bu bölümde kullanılan "sentetik" pop müziğe Vanessa Paradis de şarkı söyleyerek katılır.
Nefret (``La haine``)
Bu bölüm üç farklı köpek balığı türüne ayrılmıştır. "Sentetik", birbirilerine ses efektleri ile bağlanan ve farklı iki duygu durumunu vurgulayan farklı iki müzik ve bu müziklerden biri ile ikisinin, diğeri ile de üçüncü türün kendi başlarına işlenişi nedeniyle, bölüm bir anlamda iki yarıya ayrılmaktadır:
a–ª Gri resif köpek balığı ( f); Tahiti`de görüntülenmişlerdir.
a–ª Büyük beyaz köpek balığı; Avustralya`da görüntülenmişlerdir.
Bu köpek balıkları, bu yarı boyunca, dönüşümlü olarak ve ikişer kere gösterilirler. Genel bir tedirginlik havasına sahip melodisi ile müzik, gösterilen türe göre az çok tempo değiştirerek gider. Gri resif köpek balıklarının ikinci keresinde ve orfoz vb. büyük balıkları birbirlerinin ağzından lokma kaparcasına avlarken görüntülenişi sırasında, müzik artık yerini çığlık benzeri ses efektlerine bırakır. Bunun ardından ve ikinci kez izlenen büyük beyaz köpek balığı ise kamerayı birkaç kere ısırarak yoklamaya çalışırken ve yine çığlık ya da uluma benzeri ses efektleri eşliğinde görüntülenir.
Bölümün adına rağmen, iki yarının konularının birbirine zıtlığı dikkat çekicidir. Ayrıca, "nefret" kavramının en azından yırtıcı köpek balıkları ile özdeşleştirilmiş olması da ilgiye değer bir durumdur.
Bu bölümde, büyük beyaz köpek balığının kameraya çarpmasına uyan ses kayıtlarına da yer verilmiştir.
Doğum (``La naissance``)
Bu bölümün tamamı buzulların su altında kalan kısımları arasında yapılan gezintilere ayrılmıştır ve bir buz tabakasındaki delikten su altına sızan ışığın görüntülenmesi ile başlar. Kameranın gezintisi sırasında çeşitli buzul yarıklarına ve tünellerine girilir. Bu sırada yakalanan görüntüler ile endoskopik olarak Fallop tüpleri içinden yapılan çekimlere ait görüntüler arasında açık benzerlikler olduğu düşünülebilir.Kamera gezintisine görece pürüzsüz buz duvarlarca çevrilmiş geniş hacimler içinde devam eder ve bölümün ismi ile birleştirildiğinde doğum kanalında ilerlemeyi temsil ettiği açık olan bir çekimin ardından da muhtemelen bölümün ilk başında görüntülenen buz tabakası deliğine doğru yönelir. Kameranın deliğe doğru gidişinin görüntüleri baş aşağı sunulmuştur: kamera deliğe iyice yaklaşarak, oradan giren kuvvetli ışığın içine dalar. Bu görüntüyü havadan deniz yüzeyine doğru yapılan ve bir yandan ilerlerken, bir yandan da denizden uzaklaşan bir çekim takip eder.
Son olarak, oldukça yüksek bir seviyeden deniz yüzeyine doğru yapılan bir hava çekiminde, denizde giden bir yat görüntülenir. Film kararma ile biter.
Bu bölüme "sentetik", sakin bir müzikle başlanır. Burada sunulan melodi bölüm boyunca devam etse de bölüm ilerledikçe koro hakimiyetindeki bir "senfonik" müzik yavaş yavaş baskın hale gelir. Konusuna uygun bir duygu durumunu yansıtan bu müzik iyice yükselir ve sonuçtaki "doğum" ile birlikte de biter. }
Kapanış jeneriği
Filmin son bölümünün kararmayla sonlanmasını izleyen kapanış jeneriğinde, "Devinim (``Le mouvement``)" bölümünde kullanılmış olan oryantal havalı "senfonik" müzik eşliğinde ve görünüş sıralarıyla, film boyunca üzerinde yoğunlukla durulmuş olan deniz canlılarının kısa görüntülerine ve çekimlerinin nerede yapıldığına yer verilir.Kaynaklar
Dip notlar
- } "Konuşmasız filmler" olarak değerlendirilen ve belgesel nitelikli olan filmler Spirit of Baraka adlı internet sitesinde derlenmiştir.
- } Fransızca kelimeler olan ``"tricot"`` ve ``"rayí©"`` için Türkçe karşılıklar, sırasıyla, "triko, örgü" ve "çizgili" olarak geçmektedir. Google Türkiye`de "tricot raye" aratıldığında, alışveriş ile ilgili olarak listelenen Fransızca sitelerde bu terimin genel olarak enine çizgili örgü işleri için kulanıldığı görülür. Yine aynı aramada listelenen ve ``"tricot rayí©"`` deniz yılanına değinen sitelerden ikisinde ise iki farklı tür isimlendirmesi sunulmuştur: ``"Le lagon calí©donien"`` başlığı ile listelenen sitede Hydrophis coggeri``, ``"Photos sous-marines"`` başlığı ile listelenen de ise Laticauda laticaudata``.
- } Reefimages.com`da Plectropomus leopardus``
- } Reefimages.com`da Trachinotus blochii``
- } Reefimages.com`da beyaz uçlu resif köpek balığı
- } Reefimages.com`da imparator melekbalığı
Dış bağlantılar
- IMDb`deki Atlantis sayfası
- Spirit of Baraka`daki Atlantis sayfası
- Fransızca sözcüklerin Türkçe karşılıkları için Sözlük.NET
DVD
- Sony Pictures Home Entertainment`ın Türkiye`de satılan, 2 ve 5 bölge kodlu Atlantis DVD`si : bu makalenin yazılmasında başvurulan temel kaynak.