hidrografya
Türkçe hidrografya kelimesinin İngilizce karşılığı.hydrography
Yunanca, "hidro" (su) ve "graphein" (tasvir) kelimelerinden oluşan Hidrografya, yeryüzünde bulunan suları (kaynak, akarsu, göl, deniz ve okyanus) ve yeraltı sularını inceler.
Fiziki coğrafyanın bir kolu olan hidrografya, okyanus ve deniz çanaklarının morfolojik karakteriyle bunları dolduran su kütlesinin yüzeyinde ve içinde meydana gelen olayları (deniz suyunun sıcaklığı, tuzluluğu ve hareketleri) ve karalar üzerindeki göllerin nasıl oluştuğunu, göl sularını ve göllerdeki seviye değişikliklerini, kaynakları, akarsuları ve rejimlerini inceler.
Hidroloji, akarsu bilimi, göl bilimi (limnoloji) ve okyanus bilimi (oseonografya) hidrografyanın yararlandığı bilim dallarıdır.
Yağışlar sonucu yeryüzüne düşen suların bir kısmı yüzeyden akarken bir kısmıda yeraltına sızararak depolanırlar veya buralarda akış gösterirler. Bunlara Yeraltı Suları denir. Bu suların kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yerlere de Kaynak denir.
Yeraltı suyunun miktarını;
- • Yağış Miktarı
- • Yüzeyin Eğimi
- • Bitki Örtüsü
- • Zeminin Özelliği etkiler.
Alüvyal Ovalar, Karstik Araziler, Deniz ve Göl Kıyıları yeraltı suyu bakımından zengin alanlardır.
Kaynaklar
Kaynaklar yeryüzüne çıkış özelliklerine göre değişirler;- 1. Yamaç Kaynakları: Dağ ve vadi yamaçlarında geçirimli tabakanın yeryüzüne çıktığı yerdir.
- 2. Fay Kaynakları: Yeraltı sularının Fay Çatlaklarından yeryüzüne çıktığı kaynaklardır. Bazılarının suları derinlerden geldiği için sıcak olur. *-Buralara Kaplıca, Ilıca veya Çermik denir.
- 3. Karstik Kaynaklar: Kalkerli arazilerin çatlaklarından sızan suların toplanıp yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. Bu suların en önemli özelliği kireçli oluşlarıdır.
- 4. Artezyen Kaynakları: Özellikle kıvrımlı sahalardaki çanaklaşmış arazilerde 2 geçirimsiz tabaka arasında kalmış yeraltı suyunun çanağın tabanının delinmesiyle çıkan basınçlı kaynaktır.
- 5. Gayzer Kaynaklar: Volkanik sahalarda mağmanın etkisiyle yeraltı suyunun sıcak su ve buhar olarak dışarı çıkması ile oluşan kaynaklardır. Denizli-Sarayköy de örneğini görmek mümkündür.
Yer altı suları ve kaynakları
Yağışlarla yer yüzüne inen suların geçirimli tabakadan yer altına sızarak , yer altında oluşturdukları sulara yer altı suları denir.Yer altı sularının beslenmesinde etkili olan faktörler
- 1) Yağış miktarı
- 2) Yağış türü (Kar yağışları ile beslenme fazla olur.)
- 3) Zeminin geçirimliliği (alüvyal ve karstik alanlarda geçirimlilik fazladır)
- 4) Arazinin eğimi: Eğimin az olduğu alanlarda beslenme daha fazladır
- 5) Bitki örtüsü: Yüzeysel akımı engellediği için
- 6) Taban Suyu: Alüvyal ovaların tabanında bulunurlar. Altta geçirimsiz tabaka ile
Türkiye taban suları bakımından zengindir. Ör: Ege Bölgesinin çöküntü ovaları, Konya,Kayseri, Erzurum, Erzincan, Elazığ, Bursa, Adapazarı gibi.
Kaynak
Yer altı sularının tekrar yeryüzüne çıktığı yere kaynak denir.Sularının Sıcaklığına Göre Kaynaklar 2 Grupta İncelenebilir:Soğuk kaynak suları
Sularını yağışlarla yeryüzünden alırlar. Sularının sıcaklığı ve akımları yıl boyunca değişir.- 1)Tabaka Kaynağı (yamaç): Geçirimli tabakların uç kısmından suların yüzeye çıktığı yerdir.
- 2)Vadi Kaynağı: Vadi tabanlarından çıkan kaynaklardır.
- 3)Karstik Kaynak (Voklüz): Kalkerli arazilerde yer yüzüne çıkan kaynaklardır. En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür. Örneğin; Düden suyu. Bu kaynakların en önemli özelliği sularının bol miktarda kireç içermesidir.
- 4)Artezyen Kaynağı: Tekne biçimindeki iki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli
Sıcak su kaynakları
Sularını mağmaya yakın alanlardan alırlar. Suları geldiği derinliğe göre sıcak veya ılıktır. Sularının sıcaklığı yıl boyunca aynıdır. Akım değişikliği olmaz. Bol miktarda eriyik madde içerir.- 1)Fay Kaynağı: Fay hattı boyunca yeryüzüne çıkan kaynaklardır. Halk arasında bu kaynaklara ılıca, kaplıca,çermik, içme ve maden suları denilmektedir. Örneğin; Manisa (Kurşunlu, Urganlı, Alaşehir, Demirci), Denizli (Pamukkale, Karahayıt, Sarayköy, Buldan), Kütahya (Simav),Balıkesir (Edremit, Gönen), Sivas (Balıklı Çermik) gibi merkezlerde vardır. Bu yerlerin ortak özelliği yer yapılarının özelliğidir.
- 2)Gayzer Kaynağı: Etkin haldeki volkan dağlarından değişik aralıklarla püskürerek çıkan kaynaklardır. Türkiye’de örneklerine rastlanmaz.