Genel manada Müslümanlık Allah'ın varlığına, birliğine O'ndan başka ilah olmadığına Hz. Muhammed (s.a.v)'in O'nun kulu ve elçisi olduğuna, O'nun tebliğleriyle temellendirilen sisteme inanmak ve inandıklarını uygulamak yani amel etmek demektir. (Kelime-i Şehadet) Bu durumda olan kimseye Müslüman denir. İslam adı İslam dininin Kutsal Kitabı Kuranı Kerim de şöyle yer alır: "Allah katında gerçek din İslam'dır." (002) "Allah kimi doğru yola eriştirmeyi dilerse onun kalbini İslam'a açar." (003) "... İşte bu gün sizin için dininizi kemale erdirdim. Üzerinizdeki nimetimi tamamladım, sizin için din olarak İslam'ı beğendim." (004)
Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetinde İslam ve o kökten türeyen kelimeler geçmektedir. İslam anlayışına göre İslam, Hz. Adem'den itibaren gelen bütün peygamberlerin tebliğ ettikleri dinlerin adıdır. Bir değişikliğe, tahrif ve sapmalara uğramaksızın orjinal şekliyle kıyamete kadar baki kalacak son dinin Hz. Muhammed (s.a.v) tarafından bildirilen şekli İslam'dır. Bir ayet-i kerimede, "O, peygamberlerini hidayet ve hak din ile gönderendir. Çünkü O, bunu diğer bütün dinlerden üstün kılacaktır. Müşriklerin hoşuna gitmese de" (005) buyurulmuştur.
Herhangi bir kişinin Müslüman olabilmesi için Kelime-i şahadet'i kalben tasdik ve dil ile ikrar etmesi gerekir. Müslümanlığın esasları dörttür:
1-Kitap (Kur'an-ı Kerim), 2-Sünnet (Hz. Peygamber (s.a.v)'in örnek yaşayışı ve sözleri), 3-İcma-i ümmet (Din alimlerinin toplanarak, kitap ve sünnete uygun şekilde, dini bir konuda karar vermeleri), 4- Kıyas-ı fukaha (Din alimlerinin, daha önceki verilen hükümlerden faydalanarak, yeni çıkan durumlar için kaideler koymaları).
İslam açısından Kelime-i şahadet, kesin kabul ve tasdik ifade eden imanın bir tezahürüdür. Kişi böylece Allah'ı ve peygamberi kabul etmiş demektir. Kur'an-ı Kerim, iman kelimesini bazı ayetlerinde İslam kelimesiyle aynı anlamda kullanmıştır. Bu bakımdan imanın şartlarından biri veya bir kaçını inkar eden, imandan da İslam'dan da çıkmış olur. İslam, müntesiplerinin dünya ve ahiret saadetini sağlamak için bir takım temel prensipler koymuştur:
1-İtikadi hükümler (inançlarla ilgili), 2-Ameli hükümler (ibadet ve yaşayışlarıyla ilgili), 3-Ahlaki hükümler (moral değerlerle ilgili).
Müslümanlık, ilahi dinlerin sonuncusu olarak Hz. Muhammed (s.a.v) tarafından tebliğ edilmiştir. İslam 7. yüzyılın başlarında Arabistan'da doğmuştur. Bu sırada gerek Arabistan'da gerek dünyanın diğer yörelerinde birçok din mevcuttu. İslam önce Mekke ve Medine'de yayılmış, sonraları Arap yarımadasının diğer bölgelerine girmiştir. Dünyanın birçok ülkelerinde İslam'ın yayılmasında Türklerin büyük rolü olmuştur.
İslam'ın doğuşu sırasında Mekke'de putperestlik hakimdi. Kabe 360 putun (006) merkezileştiği bir panteon idi. Araplar dini hayatta Allah'tan başka birçok mabutlara Tanrı diye tapıyorlardı. Mabutların başlıcaları, Lat, Menat, Hübel ve Uzza idi. Kabe mukaddes bir ibadethane olmakla beraber Mekke'de ayrıca bir rahip zümresi vardı. Dini hayat ve ibadetler kabile başkanlarınca idare edilirdi. Kahinlerin de toplumsal hayatta özel bir yeri vardı. Yine İslam'ın doğuşu sırasında Mekke ve Medine'de az da olsa Yahudi ve Hıristiyan cemaati yaşamakta idi. Bununla beraber o bedevi toplumda Hanif denilen puta tapmayı reddeden Yahudi ve Hıristiyan da olmayan bir zümre yaşamakta idi. O sıralarda dünya genelinde tam bir kargaşa yaşanıyordu. Mevcut dinler insanlara huzur vermek, onları manevi yönden tatmin etmekte yetersiz kalıyordu. İşte bu ortamda Arabistan'dan doğan İslam güneşi, karanlıkların giderileceğine dair insanlara ümit vermiştir.
Mekke, yüzyıllardır hem ticaret, hem de din açısından merkezi bir hüviyete sahipti. Araplar genellikle göçebe olmalarına rağmen, Mekke, Medine, Yemen vb, beldeler şehir yaşayışına buyük ölçüde adapte olmuştu. İslam'ın Hz. Muhammed (s.a.v)'e bildirildiği dönemde, Arap toplumunda putlara tapmanın ötesinde (008) insanlar, hurafe ve batıl inançlarla iç içe yaşıyorlar, adeta bütün hayatlarına sihirbazlar ve falcılar yön veriyordu. Araplar arasında puta tapıcılığın tabii bir sonucu olarak "Tağut" denilen tapınaklar da gelişmişti. Kabe'ye gösterdikleri saygıya benzer tarzda bu tapınaklara da saygı gösteren Araplar, bazı özel günlerinde bu tapınakların önünde kurban keserler, tavaf ederler ve kur'a okları çekerlerdi. Ayrıca Araplar evlerinde de put bulundururlardı. Bunların putları Allah ile kendi aralarında ortak tutmalarına "müşriklik" denir. Her kişinin bir putu vardır. Kişi ancak kabilesini terk ettiği taktirde putunu değiştirirdi. Bunların dışında Araplar arasında yıldızlara ve atalara tapınma inancı da oldukça yaygındı.
Müşriklerin baskı ve zulümlerinden dolayı ilk müslümanlar ibadetlerini gizli yapmışlardır. Hz. Peygamber (s.a.v)'in İslam tebliğinin ilk üç yılı sonlarında Hz. Ömer'in de Müslüman olmasıyla sayıları kırka ulaşmıştı. Hz. Ömer'in İslam'ı kabulü Müslüman topluma moral kazandırmıştır. Artık bu andan itibaren Müslümanlar hem inançları, hem de ibadetlerini saklamamışlardır.
İslam, nazil olduğundan günümüze kadar bir harfi bile değişmeyen ilahi kitap Kur'an'a ve O'nun tebliğcisi Hz. Muhammed (s.a.v)'in hadislerine dayanmakta, böylece bütün insanlığa hitap etmektedir. İslam evrensel bir dindir, bir milletin, bir zümrenin veya bir bölgenin dini değildir.
İslam evrensel olduğu gibi O'nu tebliğ eden peygamber de bütün insanlığa gönderilmiştir: "Habibim seni müjdeci, haberci ve bütün insanların Peygamber'i olmaktan başka bir sıfatla göndermedik. Fakat insanların çoğu bilmezler". (009)
İslam öncelikle fertlerin düzelmesini esas alır. Fertler düzeldiği ölçüde, o toplum da düzelecektir. İdeal toplumun teşekkülü de böylece sağlanmış olacaktır. İslam, bütün emir ve yasaklarında dünya-ahiret dengesini en iyi şekilde kurmayı hedef edinmiş bu hedefine de en mükemmel şekilde ulaşmıştır.
İnanç ve ibadet Sistemi
Eski dilde iman karşılığında kullanılan inanç "inanmak, itimat etmek" anlamına gelir. Din terminolojisinde inanç, "mutlak tasdik" manasındadır." (010) Gerçek manada tasdik dil ile kalbin birleşmesidir; buna erişen kişi de mü'mindir. Dil ile tasdiki kalbiyle pekiştirmeyen kişiye münafık denir. Halk deyimiyle iki yüzlülük halidir. İman, amel ile birleştiği zaman daha da önem kazanır. İman amelle olgunluğa kavuşur. Ameli olmayan kişinin imanı bulunabilir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in "Sizin iman bakımından en kamil olanınız, ahlak bakımından en güzel olanınızdır. (011) Hadis-i şerifleri imanın, ancak amel ile yüceleceğine dikkat çekmektedir.İslam ilahiyatı ile ilgilenen araştırıcılar, Kur'an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde geçen iman ve İslam terimlerini ayrı ayrı inceledikleri gibi, iki terimin birbiriyle olan münasebeti üzerinde de durmuşlardır. Hadd-i zatında iman ile İslam kelimeleri arasında lügat açısından fark bulunmakla beraber, bu daha çok özellik ve genellik yönündedir. İman daha özel, İslam ise daha geneldir. Daha açık bir ifade ile iman tasdik, İslam ise teslimiyet demektir. Bir bakıma tasdikin gerçekleşmesi, teslimiyeti ister istemez akla getirmektedir. Ancak her teslimiyetin tasdik manasında algılanması da mümkün değildir.
Konu genel hatlarıyla ele alındığında İslam ile insanın bir olduğu görülmektedir. İslam nazarında mümin olsun, müslim olsun aynı dini hükümler uygulanır. Hz. Peygamber (s.a.v) insanları, mümin, kafir ve münafık olmak üzere üç kısma ayırmıştır. İmam-ı Azam'a göre insan ile İslam arasında lügat açısından fark bulunmakla beraber, din bakımından İslamsız iman, imansız İslam mümkün değildir. İslam kelamcıları iman esaslarını öncelikle ikiye ayırır:
1-İcmali iman (toptan inanma, Kelime-i Tevhid, Kelime-i şahadet), 2-Tafsili iman (Amentü'de ifade edilen hususlara ayrıntılı olarak inanmak),
İslam Dini'nin iman esaslarını Kur'an-ı Kerim bildirmiştir. Amentü denilen imanın altı esasını bir arada Hz. Peygamber (s.a.v) açıklamıştır.
1- İnanç Sistemi
1.1. Allah'a iman
İslam Dini'nin temeli Allah'a inanç esasına dayanır. Bütün ilahi dinler Allah'a inanmayı temel kabul etmiştir. İlahi dinler dışındaki diğer bazı dinlerde de Allah'a inanç meselesi prensip olarak mevcuttur. Tarihin her döneminde Allah'a inanmayan fertler bulunmuştur; ama bütün bir toplum asla!Kur'an-ı Kerim, sayısız ayetinde Allah'a imanın önemini belirtmiştir. Kur'an-ı Kerim insanı, Allah'ın zatını düşünmekten menederken, O'nun varlığı, birliği, yüce sıfatlarıyla güzel isimlerini düşünmeyi tavsiye etmiştir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v) bir hadis-i şeriflerinde, "...ancak Allah'ın zatını düşünmeyin. Çünkü buna kudretiniz yetmez" buyurur. Aynı manayı kuvvetlendiren bir diğer hadis-i şerif şöyledir: "Kalbine ne gelirse, Allah ondan başkadır."
İslam'da Allah kavramını en güzel açıklayan ayetlerden bir kısmı ihlas suresindedir: "De ki, O, Allah'tır, bir tektir. O Allah'tır, sameddir. Doğurmamıştır, doğurulmamıştır." (012)
Allah inancı konusunda ölçülü ve dengeli bir mantık sergileyen İslam, O'nun sıfatlarını, başka varlıklara vermediği gibi, yaratılmışların sıfatları da Allah'a atfedilemez. İslam'a göre Allah her yerde hazır ve nazırdır. şekilden zamandan ve mekandan münezzehtir. O, insanlara şah damarından daha yakındır. Din gününün yegane sahibi O'dur. Kişinin Allah'a imanı, fıtratının bir gereğidir. Ergenlik çağına gelmiş akıllı kişi, Allah'ın varlığına imanla yükümlüdür. İmam-ı Maturidi'ye (852-944) göre, peygamberler tarafından dini hükümler tebliğ edilmedikçe bu kişiler ahkam-ı şeriyye ile mükellef tutulmaz. İslam bilginlerine göre Allah'ın varlığı, birliği vahyin irşadı ve kalbin tasdiki ile açıklık kazanır, fakat O yüce varlığın mahiyetini kavrayamayız.
1.2. Meleklere iman
İslam inançlarından biri de meleklere imandır. Kur'an-ı Kerim ye hadis-i şerifler melekleri, onların varlık ve misyonlarını bize açıklamıştır.Melekler, erkeklik ve dişiliği olmayan, yeme-içme vb.den uzak ruhani ve nurani varlıklardır. Gözle görülmezler. Evlenmek, çoğalmak, doğmak, ölmek vb. İnsanlara has davranışlardan uzaktırlar. Daima Allah'ı tesbih ile O'na ibadet ederler; Allah tarafından verilen görevleri yerine getirirler, günah işlemezler, bir imtihana tabi değildirler. Bu bakımdan günah işlemeye de müsait yaratılmış olan insan, kendini günahlardan koruyabilirse Allah katında meleklerden de üstün olabilir. İnsanların masumiyet içinde hayat sürebilmeleri, onların melekleşmesini sağlar.
Ayrı ayrı görevlerle mükellef dört büyük melekten (Cebrail, israfil, Mikail, Azrail) başka insanların yaptığı işleri kaydeden Kiramen Katibin ile Münker Nekir melekleri de vardır. Melekler gözle görülmeyen varlıklar olmak itibariyle bu tür bir inanç diğer dinlerde de mevcuttur. Muharref ilahi dinlerden olan Yahudilik ve Hıristiyanlık'ta meleklere inanılmakla beraber aralarında fark vardır. Yahudilik ve Hristiyanlık dinlerine nazaran melek, inancını en güzel ve net şekilde açıklayan din İslam olmuştur.
1.3. Kitaplara iman
Müslümanlığın iman esaslarından biri de kitaplara imandır. (013) İslam'da kitaplara imandan kasıt, dört ilahi kitapla, onlardan önce yine peygamberlere gönderilen sahifeler (suhuf)dir. (014) Bütün bu kitapları Allah peygamberlerine Cebrail aracılığı ile göndermiştir. İlahi kitaplara Kütüb-i Münzele ve Kütüb-i Semaviyye de denir.Kur'an-ı Kerim, ilahi kitapların muhtevası, hangi peygambere verildiği vb. hususlarda tatminkar bilgiler vermektedir. Zebur'un ise sadece Hz. Davud'a verildiğini açıklamıştır.
1.4. Peygamberlere iman
İslam'da inanç şartlarından biri olan peygamberlere iman, sadece Kur'an-ı Kerim'de isimleri zikredilen peygamberleri değil, gönderildikleri sabit, fakat isimleri bilinmeyen peygamberleri de kapsar. Peygamberler, Allah'ın emir ve yasaklarını insanlara ulaştıran elçilerdir. Bu bağlamda onlara nebi ve rasul de denir. İslam'a göre peygamberlik Allah'ın seçkin kullarına verdiği bir imtiyaz ve özel görevdir. İnsan çalışıp çabalamakla peygamber olamaz.Kur'an-ı Kerim 25 peygamberi ismen açıklamış, peygamber olup-olmadığı tartışılan üç kişi dışında her topluma peygamberler gönderildiğini bildirmiştir. İlk peygamber Hz. Adem, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v) arasında kaç peygamber bulunduğu kesin olarak bilinmemektedir.
Müslümanlar ayırım yapmaksızın bütün peygamberlere inandığı halde, Yahudiler Hz. İsa ve Hz. Muhammed (s.a.v)'e, Hristiyanlar ise Hz. Muhammed (s.a.v)'e inanmazlar.
Hristiyanlar da prensip olarak peygamberlere imanı kabul etmişler, ancak bazı istisnalar koymuşlardır. Bundan ayrı olarak yine Hristiyanlar, Hz. İsa'nın Havarilerini ve Pavlus'u da peygamber hatta peygamberlerden de üstün sayarlar. Hristiyanlara göre peygamberlik çalışmakla elde edilmez; o ancak Ruhu'l-Kuds'ün bir görevlendirmesiyle olur. Yine Hristiyanlık'ta Hz. İsa, "Tanrı'nın Oğlu", diye nitelendirilirken, O'nun havarileri de Hz. İsa'nın resulleri sayılmıştır. Hz. İsa'ya Mahkeme-i Kübra'nın yöneticisi olarak da inanırlar.
1.5. Ahiret Gününe iman
Allah ve O'nun peygamberi'nin bildirdiklerine inanan, kişi için Ahiret Günü'ne iman zorunludur. Ahiret günü, birinci nefhadan ikinci nefhaya, sonra da cennet ehlinin cennete, cehennem ehlinin cehenneme girmesine kadar geçer zamandır. Diğer bir ifade ile ikinci nefhadan sonra başlayan ve sonsuza kadar uzanan zamandır.Müslümanların ahirete imanları Kur'an-ı Kerim ve hadis-i şeriflere dayanmaktadır. Bir ayet-i kerimede şöyle buyurulur: "Onlar san indirilenlere de, senden evvel indirilenlere de inanırlar. Ahirete ise onlar şüphesiz bir bilgi ve iman beslerler." (016)
Ahiret Günü'ne tam anlamıyla inanan kişi, dünya hayatını da düzene sokmuş, günahlardan ve sapıklıklardan nefsini büyük ölçüde korumuş olur.
Kur'an-ı Kerim, Allah'a imandan sonra çoğu kere Ahiret Günü'ne imanı zikreder. Ahiretin zamanını bilemeden her an o büyük güne hazırlanmak, Müslümanın dünya hayatına bağlanmasını sağladığı gibi, ona sorumluluk da yükler. İslam, Ahiret Günü'nü, ölümü kıyametin vukuunu, sonra neler olacağını, ölümden sonra tekrar dirilmeği, hesaba çekilmeği, ceza ve mükafat görüleceğini vb. ayrıntıları ile açıklamıştır.
Yahudilik ve Hristiyanlık'ta da ölümden sonra dirilme inancı vardır. Yahudilik'te ahiret konusu İslam ve Hristiyanlığa nisbetle fazla işlenmemiş, onlar daha çok dünya hayatına önem vermişlerdir.
Hristiyanlar ise Ahiret Günü'nün hemen geleceği korkusu ile ruhbanlığa sarılmışlardır. Bu konuda da en sağlıklı dengeyi İslam kurmuştur. İslam'a göre "Hiç ölmeyecek gibi dünya için çalışılacak, yarın ölecekmiş gibi ahirete hazırlanılacaktır".
Ahiret Günü'ne iman konusunun Yahudiliğe ne zaman girdiği kesin olarak bilinmemektedir. Zaten Tevrat'da da kıyamet, mahşer, cennet, cehennem hakkında açık bir bilgiye rastlanmamaktadır. Ayrıca bu konudaki inançları da zaman zaman değişikliklere uğramıştır.
İncillerden elde edilen bilgilere göre Hz. İsa'nın ikinci kez dünyaya gelişiyle kıyamet vuku bulacak, ölüler mezarlarından kalkarak dirilecekler, (017) O da insanları hesaba çekmek üzere adalet kürsüsüne oturacaktır. Yine Hıristiyanlar Hz. İsa'nın yakın bir gelecekte yeryüzüne ineceğine, ancak O'ndan önce Deccal'in ortaya çıkacağına inanırlar. Hıristiyanlara göre Allah hükmetme yetkisini Hz. İsa'ya vermiştir. Ölümden sonra ruh bedenden ayrılarak dünyadaki durumuna göre sevap veya cezaya çarptırılacaktır. (018) Ölülerin son mükafatlandırılmasından önce berzah denilen yerde kalacaklardır. Hıristiyan inancında ölümden sonra cennette mutluluk, cehennemde azap görecek olan yalnız ruhtur.
1.6. Kaza ve Kadere iman
İslam'da iman esaslarından biri de kaza ve kadere imandır: Gerçekte bu ifadenin kader ve kazaya iman şeklinde olması daha uygun ise de, Türkçemiz de böyle yerleşmiştir.Kader, ileride meydana gelecek her şeyin önceden bilinerek Allah tarafından takdir ve tesbit edilmesi, kaza da, bilinen ve tesbit edilen her şeyin zamanı geldiğinde yine Allah tarafından yaratılmasıdır. Kader, Allah'ın ilim sıfatına, kaza da tekvin sıfatına racidir. Ehl-i sünnetin inancı budur.
İslam'a göre Allah'ın külli iradesi yanında kulun cüz'i bir iradesi vardır. Kul bu iradesini hayra da şerre de yönlendirebilir. İyilik-kötülük, hayır-şer belli olduğuna göre kula düşen görev, aklını kullanarak iyi ve hayır olana yönelmektir. İnsan, iradesiyle yaptıklarından sorumludur. İradesi dışında olan (hangi ana-babadan, nerede, ne zaman doğacağı, boyu ve renginin ne olacağı vb.) hiçbir şeyden sorumlu değildir. Allah, kişinin hür iradesiyle seçtiği şeyleri, onun seçtiğine uygun şekilde yaratır. Kısaca seçen insan, yaratan Allah'tır. İnsanın nasıl bir tercihte bulunacağını Allah ezelde bildiği için Levh-i Mahfuz'da bunlar yazılmıştır. "ilim maluma tabidir" cümlesinin anlamı da budur. Bu bakımdan bazı kişilerin sorumluluktan kurtulmak için "ne yapayım, alın yazım bu imiş" tarzındaki itirazlarının geçerliliği yoktur. Kişi, iradesini hayra yönlendirerek çalışacak, iradesi dışındaki sonuçları da tevekkülle karşılayacaktır. İnsanın hayırlı zannederek bir işi yapmaya yönelmesi, ancak sonucun dileği doğrultusunda olmaması halinde, bu sonucun kendisi için hayırlı olduğuna inanması da onu kalben huzurlu kılar. Bu durumu açıklayan bir ayet-i kerimede şöyle buyurulur: "Ey müminler, sizin hoşunuza gitmediği halde uhdenize savaş yazıldı. Olur ki bir şey hoşunuza gitmezken o, sizin için hayırlı olur. Bir şeyi de sevdiğiniz halde o da hakkınızda şer olur. Allah bilir, siz bilmezsiniz." (019)
İslam dışındaki dinlerde net bir şekilde kader anlayışı bulmak mümkün değildir. Hinduizmdeki "karma" inanışı kader olarak yorumlayanlar vardır.
Yahudilik'te alın yazısından çok, olaylar, Tanrı'nın çizdiği belirli bir gayeye göre şekillenir. İnsanların bu dünyadaki hayatı dine uygun yaşamak ve Tanrı'nın emirlerinden sapmamak temeline oturtulmuştur. Hayır ve şerri yaratan Allah'tır. Hayır mükafat, şer de ceza içindir. Kulların başına gelen felaketler Tanrı'nın bir çeşit imtihanıdır.
Hıristiyanlar, insan hürriyetini sınırlandırdığı için kader ve kazaya fazla sıcak bakmamışlardır. Onlara göre Allah ancak hayrın yaratıcısıdır. şahit olduğumuz kötülükler Allah'tan değildir. Hayır ve şer Allah'ta birleşemez; çünkü Allah kötülüklerden nefret eder. (020) Bunlardan ayrı olarak Hristiyanlık'ta önemli bir yeri olan "Asli Suç" (021) 'la kader arasında kurulan tuhaf ilgiye de bakılmalıdır. Burada tartışılan ana mesele, "asli suç olduğu için mi insanlar kötülüğe meylederler, yoksa kötülüğe meylettikleri için mi asli suç vardır?" cümlesinde özetlenebilir.
2- İbadet Sistemi
İbadet sisteminden kastedilen, İslam'ın şartlarıdır. Hz, Peygamber (s.a.v) bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurur: "İslam beş temel üzerine kurulmuştur. Allah'tan başka ibadet olunacak Tanrı bulunmadığına, Muhammed'in O'nun kulu ve Rasulü olduğuna şahadet etmek, namaz kılmak, zekat vermek, oruç tutmak, hacca gitmek." (022)Hadis-i şeriften de anlaşılmaktadır ki İslam'ın ilk şartı Allah'a ve O'nun peygamberine şahadettir. İslam'a girmek bu şartlarla olur ve bunlar yerine getirilmedikçe diğerlerini yapmanın hiçbir kıymeti olmaz. Bu ilk şarttan sonra namaz, oruç, hac ve zekat gelir.
Hemen bütün dinlerde ibadet vardır ve inançtan sonra gelir. Arapça'da ibadet "boyun eğmek, itaat etmek, kulluk etmek, tapmak, taat ve takva" manalarını ifade eder. Genel olarak "Allah'a tapma" olan ibadet terimi, "putlara tapma" (023) için de kullanılır. (024)
Bir başka açıdan ibadet, sonsuz kudret sahibi Allah'a karşı gösterilen tevazu, hürmet, itaat ve ta'zimin en yüksek derecesidir. İbadet yalnız Allah'ın hakkıdır ve yalnız O'nun için yapılır. (025) Kur'an-ı Kerim'de ibadet kavramı genellikle, "Kul olmak, boyun eğerek itaat etmek, ilah tanımak" vb. manalarda kullanılmıştır; (026) ibadet kalb ve vicdanla hissedilen kulluk şuurunun dıştaki tecellisidir. Bu bakımdan ibadet insanın dini şuurunu kuvvetlendiren bir cevherdir. şuurla ve hakkına riayet edilerek yapılan ibadet imanı kuvvetlendirir.
Hemen bütün dinlerde cemaatle yapılan ibadet, ferdi ibadetten üstün tutulmuştur. İbadet yapılan yere mabed denir. Bazı araştırıcılara göre ilk mabed, tabiatın kendisidir. Bütün dinlerde iman ile amel arasında daima ilişki kurulmuş; imanını ameli ile bütünleştiren kişi övülmüştür. İbadetin bir parçası olan "dua"yı ibadetten ayırmak her zaman mümkün değildir.
Çoğu zaman ibadetle dua içice bulunmuştur. İslam dışındaki bazı dinlerde ibadet, nadir hallerde aletsiz, bazan da aletli olarak müzikle karışık bir merasim şeklinde uygulanmıştır.
ibadetler bir bütün halinde Hz. Peygamber (s.a.v) tarafından tek tek uygulanarak müslümanların bu konudaki tereddütleri giderilmiştir. İslam Dini'nde ibadetler üç grupta incelenebilir:
1-Bedenle yapılan ibadetler (namaz, oruç), 2-Malla yapılan ibadetler (zekat, fitre, sadaka), 3-Hem beden hem de malla yapılan ibadet (hac).
İslam'da ibadetin en yüksek derecesi, Allah'a hiçbir menfaat beklemeksizin O'nun Allah olduğu şuuru ile inkıyad ve itaat etmektir. Kainattaki bütün varlıklar kendi hallerine göre kendi dilleriyle ibadetlerini Allah'a karşı yapmaktadırlar. Allah kullarına güçlerinin yeteceğinden fazlasını yüklememiştir. (027)
Kur'an-ı Kerim'in birçok ayeti, müminleri Allah'a itaate çağırmaktadır (028) İslam'da ibadet hayatın bir parçası olarak algılanmış ve kişinin idrakini geliştirmiştir. (029) ibn Teymiye'ye göre İslam bir bütün olarak Allah'a kulluk etmekten ibarettir. İbadet esnasında ırk ve renk farkı gözetmeyen İslam, bu özelliği ile Allah huzurundaki eşitliği düşünce planından hayata geçirmiştir.
2.1- Namaz
Namaz, belirli vakitlerde yerine getirilen, kendine has hareket, okuyuş ve şartları bulunan bir ibadettir. Farz oluşu Kur'an, sünnet ve icma ile sabittir. Bir ayet-i kerimede,"Çünkü namaz müminler üzerine vakitleri belli bir farz olmuştur. (030) buyurulur. Hz. Peygamber (s.a.v)'de bir hadis-i şeriflerinde, "Allah her Müslüman erkek ve kadına her gün ve gecede beş vakit namazı farz kılmıştır" buyurur.Ergenlik çağına gelmiş, aklı başında olan kadın-erkek bütün Müslümanlar üzerine farz kılınmış beş vakit namazın dışında, cuma namazı da yalnız erkeklere farzdır. Yılda iki bayram (ramazan, kurban) namazı vacib, cenaze namazı ise farz-ı kifaye'dir. Beş vakit namaz Miraç Gecesi'nde farz kılınmıştır. Namaz mümini fenalıklardan ve günah işlemekten korur. Bu sayede mümin, dünyadaki borcunu ödemiş ahiret için sevap kazanmış olur.
Dinin direği, müminin miracı olan namaz, İslam'ın bütün şartlarını toplayan ve kulu aracısız Allah'a ulaştıran bir ibadettir.
Namazın altısı daha başlamadan, altısı da namazla birlikte yerine getirilen on iki farzı diğer hiçbir dinde bulunmayan bu en mükemmel ibadetin bir diğer özelliğini teşkil etmektedir. Diğer dinlerdeki ibadetlerin hiçbirinde namazdaki disiplini görmek mümkün değildir. Namazın beş ayrı vakitte farz kılınışı, müminin bütün gün belli aralıklarla kendini kontrol etmesini sağlar. Kulun, günahlarından pişmanlık duyarak af dilemesi, Allah'ın huzurunda olduğunu idrak etmesinin en güzel vasıtası yine namazdır.
2.2- Oruç
İslam'ın beş şartından biri de yılda bir ay ramazanda oruç tutmaktır. Oruç, Medine'de hicretin ikinci yılında farz kılınmıştır. Bir ayet-i kerimede şöyle buyurulur: "Ey iman edenler, sizden evvelkilere yazıldığı gibi sizin üzerinize de oruç yazıldı. Ta ki korunasınız". (031)Oruç niyet ederek tan yeri ağarmaya başladığı andan ta akşam güneşi batıncaya kadar yeme-içme ve cinsel ilişkiden uzak kalmak, suretiyle eda edilen bir ibadettir. Büyük ölçüde bedeni bir ibadet olan orucun sayılmayacak kadar çok sıhhi faydaları da vardır. Bugün tıbben de sabit olduğu üzere, birçok bedeni hastalıkların tedavisi ancak oruçla yani perhizle mümkün olmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v)'in "Oruç tutun ki sıhhat bulasınız" hadis-i şerifleri de buna işaret etmektedir. Oruç sayesinde, yeme içme açısından zengin-fakir ayırımı büyük ölçüde giderilmektedir. Dini bir görevi yerine getirmek gayesiyle tutulan oruç, aynı zamanda iradeyi kuvvetlendirir. Açlığa, susuzluğa dayanma, gücü verir. Oruç sayesinde Müslüman haramları daha fazla terkederek helalleri arar. Ramazanı takibeden aylarda da daha disiplinli ibadet etme alışkanlığını kazanır.
İslamın oruç ibadetinde, diğer bazı dinlerin oruca benzer ibadetlerinden mevcut olan perhiz belirli gıdaların dışında bir şey yememe, iki gün geceli-gündüzlü aç kalma vb. haller yoktur. Oruç, tamamen müminin yemek ve ruhi disiplinini sağlamayı hedef almıştır. Yahudilik ve Hristiyanlık'ta Hz. Musa ile Hz, İsa'nın uygulamalarından kalma 40 güne kadar varan ve perhizi esas alan bir anlayış İslam'ın orucunda görülmez. Müslümanlıktaki oruçta nefse eziyet yerine onu olgunlaştırmak esastır.
2.3-Hac
Hac]], bedeni ve mali gücü yerinde, akıllı, ergenlik çağına gelmiş hür müslümana ömründe bir kere olmak üzere farzdır. Bu şartlan taşıyan müslüman, belirli zamanda, ihramlı vaziyette Arafat'ta vakfe ve Kabe'yi tavaf ederek hac ibadetini yerine getirmiş olur. Bu farzların dışında haccın vacip ve sünnetleri de vardır. Yukarıda sayılan şartlar kendinde bulunan müslüman bir takım bahanelerle haccı geciktirmeyerek ilk fırsatta eda etmeye çalışmalıdır.Hac, dünyanın her tarafındaki müslümanları yılın belli günlerinde biraraya toplayan büyük bir ibadettir. İçtimai mevkii ne olursa olsun, bütün hacı adaylarının kefene benzeyen ihram içinde boyunlarını bükerek "Lebbeyk" (Buyur Rabbim) yakarışlarıyla Allah'ın huzurunda bulunma gayretleri Hacca ayrı bir manevi hava verir. Hac sayesinde dünyanın dört bir yanındaki müslümanlar aynı makamlarda toplanarak adeta büyük bir şura meydana getirmiş olurlar. Birbirleriyle dertleşmek, konuşmak, problemlerine çareler bulmak imkanını elde ederler. İslam kardeşliğinin güzel bir dayanışmasını gerçekleştirmiş olurlar.
2.4-Zekat
Mali bir ibadet olan zekat, Kur'an-ı Kerim'de çeşitli isimlerle namazla birlikte 37 ayetle zikredilmiştir. Zekat dinen zengin sayılan müslümanın, bir yıl dolduran 80.18 gr. altın, 561 gr. gümüş, bunların karşılığı para, döviz veya ticari eşyasının 1/40'ini fakirlere vermesidir. Kur'an-ı Kerim, zekat verilmesi gerekenleri sekiz sınıfta toplamıştır. Zekat, akıllı, ergenlik çağına gelmiş, hür, nisab miktarı servete sahip ve bu malın üzerinden de bir yıl geçmiş olan müslümanlara farzdır.Zekat, sosyal dayanışmayı sağlayan, müslümanlar arasındaki birlik ve sevgiyi kuvvetlendiren mali bir ibadettir. Fakirlerin zenginler üzerindeki haklarıdır. Kitap, sünnet ve icma ile sabit olmuş bir farzdır.
Sözlükte "temizlik, büyümek ve çoğalmak" anlamlarına gelen zekat, bu manalara uygun olarak veren kişinin malını temizlemekte ve artarak çoğalmasını sağlamaktadır.
Zekatın en büyük fonksiyonlarından biri de cemiyetlerdeki sınıf farklılaşmalarını gidermesi, zenginlerle fakirler arasında bir orta sınıfın oluşmasını sağlayarak, aşırı uçların teşekkülünü önlemesidir.
İslam'ın zekatla getirdiği zorunlu ödemenin bir benzerinin, diğer dinlerin hiçbirinde bu derece şümullü görmek mümkün değildir. İşte bundan dolayıdır ki, müslüman toplumlarında farklı gelir gruplarındaki insanlar arasında daima sevgi ve saygı ortamı yaşatılabilmiştir.
2.5- Kelime-i şahadet
İslam'ın beş temel üzerine bina edildiğini açıklayan hadis-i şeriften anlaşılacağı üzere, bu beşinci esas "şahadet" cümlesini yani "Allah'tan başka ilah olmadığını, Hz. Muhammed'in Allah'ın kulu ve Rasulü olduğunu" söylemektir. Bu kalb ile tasdik, dil ile ikrar etmek suretiyle gerçekleşir.İslam'dan başka bir dinden İslam'a girmek (ihtida) isteyen her kişinin, ilk söylemesi gereken cümle de budur.
Kutsal Kitabı
İslam'ın kutsal kitabı Kur'an-ı Kerim'dir. (032) O bir vahiy eseri olduğunu (033) bizzat açıklar. Kur'an Hz. Muhammed (s.a.v)'in kalbine (034 Ruhu'l-Emin (035) Ruhu'l-Kuds (036) vasıtasıyla ramazan'da nazil olmaya başlamıştır. (037) Kur'an-ı Kerim 114 sure ve 6000 küsur ayetten meydana gelmiştir. Mekke ve Medine'de nazil olmuştur. (038 Dört unsuru vardır: 1- Lafız olması, 2- Arapça olması, 3- Hz. Muhammed (s.a.v)'e inzal edilmiş olması, 4- Hz. Peygamber (s.a.v)'den bize kadar tevatür yoluyla nakledilmiş olması. Bu dört unsurdan biri eksik olunca Kur'an olamaz. (039)Dinler Tarihçilerinin de ittifakla belirttikleri üzere mukaddes ve ilahi kitap olan Kur'ar, Allah'ın kadim ve ezeli kelamıdır. Bunda melek ve peygamber sadece birer vasıtadır.
Hz. Peygamber (s.a.v)'in, Allah'tan vahiy suretiyle nakletmiş olduğu ayetler, o zaman da binlerce sahabe tarafından ezberlenerek vahiy katipleri tarafından yazılmış ve böylece tevatür yoluyla nakledilmiştir. Otuz cüzden oluşan Kur'an-ı Kerim'in her cüzü dörder "hizb"e ayrılmıştır. Kur'an-ı Kerim azar azar nazil olarak 22 yıl 2 ay 22 günde tamamlanmıştır. (040)
Nasyonel Sosyalistl oluşu Hz. Peygamber (s.a.v) daha hayatta iken tamamlanan Kur'an-ı Kerim'in tertibi de yine O'nun tarafından vahye dayanılarak yapılmıştır. Bu tertibe göre Hz. Ebu Bekir Kur'an'ı bir cilt haline getirmiş, Hz. Osman'da o nüshayı çoğaltarak önemli merkezlere göndermiştir. (041) Kur'an'ın muhafazası, "Kur'an'ı biz indirdik, O'nun koruyucuları da şüphesiz ki biziz" (042) ayeti gereğince Allah'ın garantisindedir.
Kur'an, kendinden Önceki ilahi kitapların mahiyetinden bahseden, dinler arasındaki çelişkileri gideren bir ilahi kitaptır. (043) Hz. Peygamber, (s.a.v)'in en büyük mucizesi olan Kur'an, Kitab-ı Mukaddes'in bazı peygamberlere iftira atmasına karşın, onlara isnad edilen iftiraları kesinlikle reddetmiştir.
Kur'an-ı Kerim'de çeşitli vesilelerle en çok adı geçen ilahi kitap yine Kur'an'dır. (044) Kur'an, Kur'an'dan başka Furkan, Kitab-ı Mübin, Mushaf kelimeleriyle de anılmaktadır. Kur'an-ı Kerim anlaşılması için Arapça olarak gönderilmiş, (045) çelişki ve ihtilaflardan korunmuştur. (046)
İlahi kitaplar içinde üslubunun akıcılığı ve dile kolay gelişinden dolayı ezberlenmesi de en kolay kitap Kur'an-ı Kerim'dir. (47) O, kesin bilgi için tek kaynaktır. (48) Doğru ile eğriyi ayıran (049) ve doğruluk isteyenler için bir öğüttür. (050) Açıklamaları genellikle özlü olan Kur'an, geçmişte cereyan etmiş hadiselerin, nerede ve nasıl olduğundan çok, niçin vukua geldiğine dikkat çekerek, doğabilecek kötü sonuçlar için insanları tedbir almaya yöneltmiştir.
Mezhepleri
Mezhep kelimesi Arapça'da gitmek anlamındaki "zehab" kökünden gelir. Bu kelime ile "gidilecek yol, gidilecek yer" kastedilmiş olur. İslam'ın zuhurundan günümüze kadar birçok mezhep doğmuş, gelişmiş, zamanın geçmesiyle bazıları kaybolup gitmişlerdir. Mecazi olarak mezhep, görüş kanaat, inanç ve doktrin" demektir. Türkçe'de, itikadi, ameli, siyasi ve fıkhi ekollerin hepsi "Mezhep" kelimesiyle karşılanmıştır.Dinler ve Mezhepler Tarihi ile ilgili ilk dönem kaynak eserlerde "Fırka" ve "Nıhle" kelimeleri, mezhep kavramını da içine alacak tarzda kullanılmıştır.
Mezhep kavramının doğmasında en büyük etken, dinin yorumu konusundadır. Bu manada batıl dinlerin bile mezhepleri olmuştur. Mezheplerin çıkış sebeplerini, 1-İç sebepler, 2- Dış sebepler olarak iki ana noktada toplamak mümkündür.
Mezhep vakıası, dini yoruma elverişli, aynı konudaki aksi bir yorumla çatıştığı zaman daha belirgin bir hal almıştır.
İslam Dini'nde mezhepler, 1- itikadi, 2- Fıkhi, 3- Siyasi olmak üzere üçe ayrılmaktadır. şu noktayı da belirtmeliyiz ki, mezhep sahibi olan imam ve müçtehidler hiçbir zaman, "Biz bir mezhep kuruyoruz, bize uyun, bizim mezhebimizi kabul edin" dememişlerdir. Kendilerine bir dini mesele sorulduğunda cevap vermişler, o cevabı kabul eden topluluk o mezhebi oluşturmuştur.
İlahi dinleri tebliğ eden peygamberlerin yaşadıkları devir bir bakıma tam inanç ve bağlılığın sağlandığı devirdir. Hz. Peygamber (s.a.v)'den sonraki devirlerde zaman geçtikçe din üzerinde birtakım ihtilaflar ortaya çıkmış, çeşitli görüşler tartışılarak, anlaşmazlık ve aykırı görüşler mezheplerin doğmasına sebep olmuştur. Denebilir ki, İslam'da ilk fikir ayrılığı Hz. Peygamber (s.a.v)'in vefatından sonra birtakım siyasi meseleler bahane edilerek çıkmıştır. İslam Dini, büyük ölçüde Hz. Ömer'den itibaren diğer ülkelerde yayılmağa başlayınca, oralardaki insanların farklı inanç ve adetleriyle karşılaşan müslümanlar birtakım problemlerle ilgilenmek zorunda kalmışlardır.
Mezhepler arasındaki farklar bilgi, anlayış, zaman ve mekan değişiklikleriyle orantılı bir gelişme göstermiştir. İslam mezheplerinin ortaya çıkmasındaki amiller şöyle sıralanabilir:
1-Ölçü ve metod farklılıkları, 2-Hilafet konusundaki tartışmalar, 3-Müslümanların dahili çekişmeleri, 4-Müslümanların farklı ülke kültürleriyle karşılaşmaları, 5-Yunan felsefesi, Yahudilik, iran ve Hind dinlerine ait düşünce ve inançların müslümanlar arasında yayılması, 6-Cahillerin hüküm ve fetva vermeğe kalkışmaları, 7- İlmin çeşitli branşlarında ihtisas ve derinleşme, elde edilen malzemenin derlenmesi. 8- Ayet ve hadisler ışığında ortaya çıkan durumlara göre yeni hükümler çıkarmak zorunluluğu. 9- Kadıların ekseriyette hak ve adaletten sapmaları.
Ana hatlarıyla özetlenen bu sebebler öncelikle itikadi ve ameli mezheplerin doğmasına sebep olmuştur. (051)
İtikadi mezhepler de 1- Ehl-i Sünnet, 2- Ehl-i Bid'at şeklinde ikiye ayrılmıştır. Ehl-i Sünnet de kendi içinde, 1- Selefiyye, 2- Maturudiyye, 3- Eş'ariyye diye üçe ayrılır. Ehli Bid’at (Ehli Beyt) mezhebi üyelerinden bazıları farklı inanç ve ibadetlere sahip olduğundan ayrıca ele alınacaktır.
İslam mezhepleri arasında zuhur eden fikir ihtilafları İslam'ın iman ve ibadet esaslarını inkar etmemiştir. İslam Tarihi'nde mezhepler arasındaki farklar anlayış, bilgi, üstad, zaman ve mekan farklarından çıkmış, temele inmemiştir. Bütün ehl-i sünnet imamları Allah'ın kitabını, Peygamberin'in sünnetini, sahabenin icmaını ittifakla rehber edinmiş, ayrıca yekdiğerine karşı da saygı ve sevgi hisleriyle dopdolu bulunmuş, zaman zaman bunu açıkça ifade etmiş, hiçbiri diğerini sapıklıkla suçlamamıştır. (052) Bu kısa girişten sonra İslam dünyasının her köşesinde müntesipleri bulunan dört fıkıh (amel) mezhebini özet halinde vermeye çalışacağız.
1-Hanefi Mezhebi
Hanefi Mezhebi'nin kurucusu Ebu Hanife'dir. İmam-ı Azam Ebu Hanife diye şöhret bulmuştur. Ebu Hanife Kufe'de (80/699) doğmuş, Bağdat'ta (150/767) vefat etmiştir. İmam-ı Azam aslen Türktür. Sahabe devrine yetişmiş tabiindendir. Kufe'deki büyük fakihlerden okumuştur. Önceleri ticaretle meşgul olmuş, sonra büyük fakihlerden şa'bi'nin teşviki ile ömrünü ilme vermiştir. Önce "Tevhid" ilmini okumuş ve yüksek bir mertebeye ulaşmıştır. Fıkh-ı Ekber ile el-Alim ve'l-Müteallim adlı eserlerini yazarak İslam inancını savunmuştur. Basra'ya kadar giderek orada İslam inancı konusunda tartışmalara katılmıştır.Ebu Hanife, hocası Hammad'ın ölümü üzerine O'nun yerine geçmiştir. İmam-ı Azam, geniş ve sağlam karihası, kuvvetli fikir ve mütalaası, kitap, sünnet ve bunlardaki inceliklere derin vukufu ile temayüz etmiştir. Fıkıh ilminde pek yüksek seçkin bir mevkii vardır. Çok fazla Hacca gittiği rivayet edilir. İmam-ı Malik O'nun hakkında, "Ebu Hanife'nin mantığı o kadar kuvvetlidir ki, eğer şu direk altındır derse onu isbat edebilir" demiştir. İmam-ı Azam'ın kitap ve sünnetten beşyüzbin mesele ortaya çıkardığı, altmışdört bin fetva verdiği rivayet edilir. O, seçme kırk büyük alim yetiştirmiştir. İmam-ı Ebu Yusuf, İmam-ı Muhammed ve İmam-ı Züfer bunların en meşhurlarındandır.
Hanefi Mezhebi önce Irak'ta çıkmış, oradan Mısır, Doğu ve Batı'ya yayılmıştır. Irak, Şam, Afganistan, Doğu ve Batı Türkistan, Kafkasya, Anadolu, Rumeli Türkleri ve Balkanlardaki Müslümanların hemen tamamı Hanefi'dir.
Ebu Hanife, İslam Hukuku'nun kurucusudur. O'nun mezhebi en önce takarrür eden, en kuvvetli, en sahih, en açık, kitap, sünnet ve sahabe görüşüne en uygun bir mezheptir.
İmam-ı Şafii, "insanlar fıkıhta Ebu Hanife'nin iyalidir" der. O, fıkhı düşünceye yepyeni bir metod getirmiştir. Metodu içtihadın bütün türlerini içine alır. İmam-ı Azam metodunu, "Ben Allah'ın kitabıyla hüküm veriyorum. Kitapta bulamazsam Rasulüllahın sünnetine sarılıyorum. Allah'ın kitabında ve Rasulü'nün sünnetinde bir hüküm bulamadığım zamanlarda da sahabilerin sözlerine bağlanıyorum" (054) sözleriyle açıklar. Bunlara ilave olarak Ebu Hanife, kıyas, istihsan, icma ve örfe de fetvalarında önem vermiştir. O'nun fıkhında 1- Ticari bir ruha sahip oluşu, 2- şahsi hürriyeti himaye edişi, belirgin iki vasfı teşkil eder.
Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi mezhebi Hanefilik'tir. Mahkemeler ve fetvalar bu mezhebe göre yürütülmüştür. Nitekim bazı ülkelerde Hanefi Mezhebi için Türklerin Mezhebi sözü gelenek haline gelmiştir. Amelde Hanefi Mezhebi'ne bağlı olanlar, itikad konusunda Ebu Mansur Maturidi'ye uymuşlardır.
3- Maliki Mezhebi
Maliki Mezhebi'nin kurucusu Malik b. Enes'tir. Medine'de (93/711) doğmuş, yine orada (179/765) vefat etmiştir. İmam-ı Azam ve İmam-ı Yusuf'la görüşmeleri olmuştur. Maliki Mezhebi, Medine'ye gelip gidenler vasıtasıyla Batı'da Endülüs'te yayılmıştır. Bu bölge halkının bedevi mizaçlı olmaları ve Hicazlılara mütemayil bulunmaları Maliki Mezhebi'ni tercihlerinde önemli rol oynamıştır. İmam-ı Malik hadis ilminde çok kuvvetli idi. Muvatta adındaki hadis kitabı meşhurdur.İmam-ı Malik, Medine'de Rebiatü'r-Rey'den ilim tahsil etmiş, mezhebini, kitap, sünnet, icma ve kıyas üzerine kurmuştur. O'nun fıkhi görüşlerini Mısır'a intikal ettiren Abdurrahim b. Halit'tir. En çok yayıldığı yer de Yukarı Mısır'dır. Maliki Mezhebi'nin Endülüs'te yayılmasında halkının bedevi olması büyük rol oynamıştır. Maliki Mezhebi, Yemen, Katar, Bahreyn ve Sudan'da yaygındır. (055)
İmam-Malik ile ilim tahsili yolunda hiçbir fedakarlıktan kaçınmayarak evini bile satmıştır. O'na göre ilim iki kısma ayrılır: 1-Bütün insanlara anlatılan mevzularla ilgili olan bilgiler. 2-Seçkin kişilere özgü olan bilgiler.
İmam Malik, hadis-i şeriflerin yanında sadece sahabi ve tabiilerin fıkhını öğrenmekle yetinmemiş, aynı zamanda rey'e dayanan fıkha da yönelmiştir. Hocaları genellikle,
1-Fıkıh ve re'y üstadları, 2-Hadis ve rivayet üstadlarıdır
İmam Malik, ancak meydana gelmiş meseleler hakkında fetva verir, muhtemel problemler hakkında görüş bildirmekten çekinirdi. Bilmediği bir mesele için "Bilmiyorum" demeyi prensip edinmişti. Fetva konusunda çabuk cevap vermezdi. O'na göre işlerin en hayırlısı sünnet, en kötüsü de uydurma ve bidatlardır. O'na göre birinci kaynak Kur'an, ikinci kaynak sünnettir. O, Kıyas'ı da kabul etmiştir. En meşhur eseri bir hadis ve fıkıh kitabı olan Muvatta'dır. Öğrencisi Abdullah b. Vehb, O'ndan dinlediği ders ve takrirleri toplayarak Mücalesat adında bir kitap meydana getirmiştir.
3-Şafıi Mezhebi
Şafii Mezhebini İmam-ı Muhammed b. İdris eş-Şafii kurmuştur. İmam-ı Şafii Gazze (150/767)'de doğmuş, Mısır (204/819)'da ölmüştür. Üstün akıl sahibi, şiir ve lügatte gayet kuvvetli büyük bir müctehid idi. Mekke'ye götürülmüş, oradaki büyük alimlerden okumuş ve yirmi yaşında iken fetva vermeye başlamıştır. Ayrıca yine burada hadis tahsil etmiştir. İmam-ı Şafii, İmam-ı Azam'ın öğrencisi olan İmam-ı Muhammed'in meclislerinde bulunmuştur. En meşhur eserleri er-Risale ve el-Üm'dür.Şafii Mezhebi ilk olarak Irak'ta yayılamamıştır. Çünkü irak'ta Hanefi bilginleri çoktur. Sonra Irak'tan Mısır'a gidince mezhebi orada yayılmıştır. O zamanlar Mısır'da Şafii çapında büyük fakih yoktur. Bu sayılan ülkeler dışında şafiilik Horasan, Şam ve Yemen'in bazı bölgelerinde yayılmıştır. Fatımiler devrinde Mısır'da sönmeye yüz tutan Şafii Mezhebi'ni Selahaddin-i Eyyubi yeniden ihya etmiştir. Mısır ve Arabistan halkının çoğu Şafii'dir. İmam Şafii, başlangıçta Maliki etbaından sayılırdı. Çünkü O, mezhebini İmam-ı Malik'ten almıştır.
Fakir bir hayat süren Şafii'ye, ömrünün sonuna doğru beytü'l-mal'dan tahsisat bağlanmıştır. O, İmam-ı Muhammed'ten yalnız rey ve kıyas fıkhını tahsil etmekle yetinmemiş, Iraklılarca meşhur olan rivayetleri de öğrenmiştir. Şafii Mezhebi'nde tahriç de büyük bir yer tutmaktadır. Kuvvetli hafızası yanında Şafii'nin hazır cevaplığı da bilinmektedir. O, hocası imam Malik gibi keskin bir görüş sahibidir.
Şafii'nin döneminde çeşitli fikirler ve birbirine zıt mezheplerle, temellerini Mu'tezile'nin attğı ilm-i Kelam'da doğmuştur. İmam-ı Şafii tesbit ettiği usul-i fıkıh kaidelerini iki maksatla kullanmıştır: 1-Bu kaideler sağlam görüşleri tanımak için bir ölçüdür. 2-Yeni hükümler çıkarılırken bu kaideler külli bir kanun olarak ele alınacaktır.
Genellikle kabul edildiğine göre Şafii Mezhebi'nin yayılması; 1- Bağdat, 2-Mısır olmak üzere iki devreye ayrılır.
4- Hanbeli Mezhebi
Ahmed b. Hanbel, Bağdat (164/780)'da doğmuş, orada (241/855) vefat etmiş büyük müctehidlerden biridir. (057) O'nun, hadis ve fıkıhta hocası imam Ebu Yusuftur. Bağdat'a geldiğinde Ahmed b. Hanbel ile görüşen imam Şafii O'nun hakkında, "Bağdat'ta bundan efdal, bundan daha fakih ve alim bir kimse görmedim" demiştir. En meşhur eseri Müsned'tir. O, sözlerinin yazılmasını istememesine rağmen, söz ve fetvalarından otuz ciltlik bir eser meydana getirilmiştir. Kendine has bir ictihad tekniği vardır. O'nun metodu daha çok imam Şafii'ye benzemektedir. Diğerlerine nazaran Hanbeli Mezhebi'nin mensubu o kadar çok değildir. Önceleri Bağdat'ta Hanbeliler çoğunlukta iken Hülagu'nun istilasından sonra azalmışlardır. Günümüzde Suriye, Irak ve Necid, az sayıda da olsa Katar ve Bahreyn'de Hanbeli vardır.Ahmed b. Hanbel küçük yaşında ilim tahsili için şam, Hicaz ve Yemen'e gitmiş, Bağdat'ta bulunduğu sürece imam Şafii'den ayrılmamıştır. Mezhebini şu temeller üzerine kurmuştur:
1-Fetva, kitap ve sünnet'e istinat etmelidir. 2-Sahabenin fetvalarına bakmalıdır. 3-Bir konu hakkında mürsel ve zayıf hadisi bertaraf eden bir şey olmadığı zaman mürsel ve zayıf hadis alınmalıdır. 4-Aksi bir söz veya icma bulunmayan sahabi fetvasıyla amel edilmelidir.
Ahmed b. Hanbel, hakkında nass yahut seleften eser bulunmayan bir meselede fetva vermeği hoş görmeyerek bunu önleme konusunda çok titiz davranmıştır.
Ahmed b. Hanbel, hadisi muhaddislerden tahsil etmek için Bağdat, Basra, Kufe, Mekke ve Medine ile yetinmeyerek Yemen'e dahi gitmiştir. Rivayet ilmi O'nu fıkha ulaştırmıştır. Verdiği fetvaların yazılarak nakledilmesini yasaklamış, "yazılması gereken din ilmi ancak kitap ve sünnettir" demiştir. Hayatında, daima kıt kanaat geçinen başkasına muhtaç olmamak için daima çalışan Ahmed b. Hanbel, şu hususlara çok özen göstermiştir:
1-Devlet memuru olmak. 2-Vali veya halifenin ihsanını kabul etmek.
Ahmed b. Hanbel'in fıkhı hakkında münakaşaya girişenler, O'na şu noktalarda itiraz etmişlerdir:
1-Rivayeti fetvaya tercih etmiştir. 2- Fetvalarının yazılmasını yasaklamıştır. 3-ihtilafa düşen sahabilerin görüşlerini ayrı ayrı kabul etmiştir. 4- Bilginlerden çoğu, bazı fıkhi meseleleri O'na nisbet etmede şüpheye düşmüşlerdir. Diğer mezhep imamları gibi Ahmed b. Hanbel de kitap ve sünnetten faydalanarak Müslümanların dini meselelerini çözmekle uğraşmıştır. (058)
Bu Bölümde İslamiyet Dini ; Sünni Mezhebi esas alınarak tanıtılmıştır.(Alevi inanç ve ibadetleri için bkz. Alevilik)
Godrej Group - 1 ay önce
dr shuram - 1 ay önce
Eldeco Fairway Reserve - 1 ay önce
Eldeco Sector 80 Gurgaon - 1 ay önce
https://eldeco-fairwayreserve.co.in - 1 ay önce
Eldeco Fairway Reserve - 1 ay önce
Birla Sangamwadi Pune - 1 ay önce
Signature Global Daxin Vistas - 1 ay önce
Signature Global City of Colours - 1 ay önce
TCMT Insert - 3 hafta önce