Basra

Kısaca: Basra, (Arapça:البصرة ) Irak'ın güneyinde kent; Irak'ın ikinci büyük şehri ve en önemli limanı. Hamar Gölünün güneydoğu ucunda, Şattül Arap su yolunun batı kıyısında, Basra Körfezi'ne 55, Bağdat'a ise 545 kilometre uzaklıktadır. ...devamı ☟

basra
Basra

Basra Haritası

Basra, (Arapça:البصرة ) nüfusu 2.600.000(2003), Irak'ın ikinci büyük şehridir. Şattül Arap su yolunun kıyısında Basra Körfezi'ne 55, Bağdat'a ise 545 kilometre uzaklıktadır.

Şehir 639'da Halife Ömer tarafından ordugah şehri olarak kurulmuştur. Uzun süre Osmanlıların idaresinde bulunan şehir I. Dünya Savaşı sırasında İngilizler tarafından işgal edilmiş, daha sonra ise Irak devletinin bir vilayeti olmuştur.

Eski çağlarda edebiyat, bilim ve ticaret merkezi olan Basra, 638'de ikinci halife Ömer tarafından askeri bir karargah olarak, bugünkü ez-Zubeyr kentinin 13 km ötesinde kuruldu. Sert iklimine ve karargah için içme suyu sağlamanın güçlüklerine karşın, Basra Körfezine yakınlığı, ayrıca Fırat ve Dicle nehirlerine kolayca ulaşılan bir yerde bulunması nedeniyle, gerçek bir kent olarak gelişti. Mimari bakımdan önem taşıyan ilk cami 665'te burada inşa edildi.

642'de Nihavend'de Sasanilerle çarpışan Basra birlikleri, 650'de İran'ın batı eyaletlerini ele geçirdi. Kent, 656'da Muhammed'in dul eşi Ayşe ile damadı ve dördüncü halife olan Ali arasındaki Cemel Vakası olarak bilinen çarpışmaya sahne oldu. Basra'nın çoğunluğunun Sünni olmasına karşın, kentte yalnızca Ali'nin soyundan gelenlerin halife olabileceğini savunan Şiiler ile her ahil Müslümanın halife olabileceğini ileri süren Hariciler de etkindi. Dönemin toplumsal koşulları, siyasi çekişmelerin daha da artmasına yol açtı. Arap ordusu Basra'da bir soylu sınıfı oluşturmuştu. Kente yerleşmiş olan göçmenler (Hintliler, İranlılar, Afrikalılar, Malaylar) ise yalnızca mevali (köle ya da Arap kabilelerinin yanaşması) konumundaydı. Basra, 7. yüzyıl sonlarından başlayarak karışıklık ve ayaklanmalara sahne oldu. Kısa bir süre, halifeliğini ilan etmiş olan Abdullah bin Zübeyr'e (ö. 692) bağlı güçlerin yönetimi altına giren kent, 701'de Ibnü'l-Eş'as, 719-720'de de el-Muhalleb ayaklanmalarının merkezi oldu. Ayaklanmalar, 750'de Abbasilerin halifeliği ele geçirmesinden sonra da sürdü. 820-835 arasında Çingeneleri andıran Hint kökenli Zottlar, 869-883 arasında da tarım işçisi olarak Afrika'dan Mezopotamya'ya getirilmiş olan Siyah köleler ayaklandılar. Basra, 923'te, Karmatiler tarafından işgal edilip yıkıldıktan sonra önemini yitirdi ve yerini Abbasilerin başkenti Bağdat aldı. 14. yüzyıla gelindiğinde, bakımsızlık ve Moğol saldırıları nedeniyle Basra'nın büyük bölümü yıkılmış durumdaydı. 16. yüzyılda, nehrin birkaç kilometre ötesinde, eski bir yerleşim yeri olan el-Ubullah'ın bulunduğu yerde yeniden kuruldu.

8. ve 9. yüzyılda önemli bir merkez olan Basra, Arap dilbilgisi kurallarını belirleyen ilk kişi olan Halil bin Ahmed ile Sibeveyhi'nin, Beşşarbin Bürd ve Ebu Nuvas gibi ünlü şairlerin, Arapça düzyazının ilk ustaları İbnü'l-Mukaffa, Sehl ibn Harun ve Cahiz'in Ebu Amr İbnü'l-Ala, Ebu Ubeyde ve Esmai gibi bilim adamlarının ve edebiyatçıların yetiştiği kentti. İlk mutasavvıflardan Hasan Basri, Basra'da yaşadı. Mutezile okulu da bu kentte gelişti.

Basra 1538'de Osmanlıların eline geçti ve kurulan Basra Eyaletinin merkezi oldu. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda İngiliz, Felemenk ve Portekizli tüccarlar buraya yerleştiler. Kent 19. yüzyılda Bağdat'a yönelik nehir trafiğinde, yükleme noktası olarak önemli bir yer gelişme gösterdi. Daha önce hiç rıhtımın bulunmadığı Basra'da 1914'te modern bir limanın yapımı başladı. İngilizler I. Dünya Savaşı'nın hemen başında 23 Kasım 1914'te Basra'yı işgal ederek Mezopotamya ile Hindistan arasındaki iletişimin sağlanmasında bir liman olarak kullandılar. Daha sonra kurulan İngiliz manda yönetimi döneminde kentte birçok iyileştirmeler gerçekleştirildi ve limanın önemi arttı. 1930'da liman tesisleri, İngilizlerden Irak mülkiyetine devredildi. II. Dünya Savaşı sırasında Müttefikler, işbirliği yaptıkları Sovyetlere Basra üzerinden malzeme gönderdiler.

Savaş sonrası yıllarda Irak'ın petrol sanayisindeki büyüme Basra'yı önemli bir petrol arıtma ve ihraç merkezine dönüştürdü. İran-Irak Savaşı'ndan (1980-88) önce Basra'dan Basra Körfezindeki el-Fao kentine pompalanan petrol, burada ihracat için tankerlere yüklenirdi. Ama İran-Irak Savaşı'nın ilk aylarında kentteki rafineri tesisleri büyük zarar gördü; İranlıların kente yaklaşık 10 km kadar yaklaştığı 1987'de birçok bina top atışı sonucu yok oldu. Bu arada savaş sırasında şehir sakinlerinin önemli bir bölümü kenti terk etti; savaş öncesi 1.5 milyona yaklaşan Basra nüfusu 650 bin'e kadar düştü.

1991'deki, Körfez Savaşı'ndan hemen sonra kentte başlayan ayaklanma sert biçimde bastırıldı. 2003'teki Irak Savaşı sırasında özellikle şehrin dış mahallelerinde, koalisyon güçleriyle Irak kuvvetleri arasında yaşanan sert çatışmalardan sonra, koalisyon güçlerinin eline geçen ilk yerleşim oldu.

Kent ve ekonomi

Modern Basra kenti, al-Aşar ve el-Makil adlı iki küçük kasaba ile Nehrü'l-Aşar'ın çevresinde kümelenmiş köylerden oluşur. Bu yerleşimlerin çevresinde yaygın hurma bahçeleri bulunur; bunları, akaçlama kanalları Şattü'l-Arap'tan genişliği yaklaşık 5 km'yi bulan küçük girintiler keser.

Kaynaklar

Vikipedi

basra

Osmanlıca basra kelimesinin Türkçe karşılığı.
Yumuşak küfki taşı. (Bu sebepten Basra şehri, "Basra" diye isimlendirilmiştir.)

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

basra Resimleri

Basra
3 yıl önce

Basra, (Arapça:البصرة) Irak'ın güneyinde bir kent; Irak'ın ikinci büyük şehri ve en önemli limanı. Hamar Gölünün güneydoğu ucunda, Şattül Arap su yolunun...

Basra, 2003, Arapça, Basra Körfezi, Bağdat, I. Dünya Savaşı, Irak, Osmanlılar, İngiliz, Şattül Arap, Madde taslağı
Basra Eyaleti
6 yıl önce

Basra Eyaleti veya Basra Beylerbeyliği, 1538 yılında kurulan Osmanlı Eyaleti. Eyaletin merkezi Basra'ydı. 19. yüzyıldaki alanı 9.872 milkare (25.570 km2)...

Basra Vilayeti
6 yıl önce

Basra Vilayeti 1884 yılında kurulan Osmanlı Devleti vilayeti. Vilayetin merkezi Basra'ydı. 1884 yılında Bağdat Vilayeti'ne bağlı bir sancak iken Basra...

Basra körfezi
3 yıl önce

Basra Körfezi (Farsça: خليج فارس, Halîc-i Fars; Arapça: الخليج العربي, el-Halîc el-Arabî), Arabistan Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında...

Basra Körfezi, Arapça, Farsça
Basra Havalimanı
6 yıl önce

Basra Havalimanı (IATA: BSR, ICAO: ORMM). Irak'ın güneyindeki Basra şehrinin kuzeybatısında yer alan havalimanı, ülkenin en büyük ikinci havalimanıdır...

Basra (muhrip)
6 yıl önce

Basra, Osmanlı Devleti'nde Donanma Cemiyeti tarafından 1907 yılında Fransa'dan satın alınan dört Durandal sınıfı muhripten biridir. 1932 yılında hizmet...

Basra (muhrip), 1906, 1907, 1932, Bordeaux, Donanma Cemiyeti, Fransa, Osmanlı Devleti, Taslak, Askeri gemi
Basra Üniversitesi
6 yıl önce

Koordinatlar: 30°34′05″K 47°44′56″D / 30.568°N 47.749°E / 30.568; 47.749 Basra Üniversitesi, Orta Doğu'daki en büyük eğitim ve araştırma merkezlerinden...

Basra Üniversitesi, 1959, 1964, Basra, Irak, Ortadoğu
Basra Körfezi adlandırma sorunu
6 yıl önce

Basra Körfezi, farklı adlarla anılmaktadır. Körfezin Türkçe yaygın adı olan Basra Körfezi, körfezin kıyısında yer alan Basra şehrinden kaynaklanır. Körfez...