Polinezya

Kısaca: Polinezya (önek poli, çok sayıda ve Yunanca: mesos, ada'dan), Avustralya, Melanezya ve Mikronezya'nın doğusundaki adalar topluluğu: Okyanusya'nın dört büyük bölümünden biridir. ...devamı ☟

Polinezya
Polinezya

Hawaii, Easter Adası (her ikisi de Polinezya Adaları öbeğindendir) ve Yeni Zelanda arasındaki üçgen biçiminde alana dağılmış olan Polinezya Adaları'nın yüzölçümü 294.000 km²'dir (yayıldıkları deniz alanı 39.000.000 km²). Büyük bölümü yanardağ kökenli dağlık adalar ile alçak mercan adalarından oluşan Polinezya öbeğine bağlı başlıca ada toplulukları arasında Samoa Adaları, Tongo Adaları ve Fransız Polinezyası'nı (Tahiti Adaları|Tahiti ve Cemiyet Adaları dahil) oluşturan adalar sayılabilir. Polinezyalıların başlıca gelir kaynakları balıkçılık ve tarımdır.

Coğrafya

Polinezya'yı meydana getiren çeşitli takımadalar geniş deniz alanlarıyle ayrılmıştır; bunlar Yeni Zelanda (268 655 km2), Büyük Britanya'ya bağlı olan Tonga, Cook, Ellice, Phoenix ve Sporades adaları (Batı Samoa'lar, Commonvvealth üyesi bir devlettir), Fransız Polinezyası'na bağlı olan Cemiyet, Australes, Tuamotu, Gambier, Marquises adaları, fransız sömürgesi Wallis ve Futuna adaları, A.B.D.'nin denizaşırı toprakları olan Hawaii adaları ve Doğu Samoalar ve Şili'nin olan Paskalya adasıdır.

Yeni Zelanda dışında Polinezya takımadalarının yüzölçümü yaklaşık olarak 26 500 km2'dir. Başlıca adaları volkanik asıllıdır (Hawaii, Savaii, Tahiti, Rarotonga v.b.), yanardağların bazıları da çok yüksektir (Havvaii'de Mauna-Kea 4 210 m). Bazıları faaldir (Hawaii'de Mauna-Loa), fakat çoğu sönmüş ve aşınma ile yıkılmıştır (Tahiti). Volkanik adaların çevresinde mercanlar, çoğunlukla mercan setleri meydana getirir, aynı şekilde okyanusun sığ yellerinde birbirinden ayrı binlerce mercan adasına ve kayasına rastlanır (Tuamotu, Phoenix v.b.). Bütün Polinezya adalarında tropikal iklim hüküm sürer; rüzgarlara açık yamaçlar sıcak ve yağışlı, alçak adalar oldukça kuraktır; ılıman okyanus ikliminin hüküm sürdüğü Yeni Zelanda adası bir istisnadır. Bitki örtüsü çoğunlukla cılız, flora oldukça yoksuldur. Büyük bir gelir kaynağı olan hindistancevizi ağaçlarını bile insanlar yaymıştır. Denizciliğe yatkınlıkları sayesinde Polinezyalılar yavaş yavaş en ıssız takımadalara (Hawaii, Yeni Zelanda, Paskalya adası) yerleştiler. Takımadaların birçoğu daha 16. yüzyıld a bulundu, fakat Polinezya adalarının gerçek coğrafi sayımı ancak 18. yüzyıl sonunda yapıldı (Cook, Bougainville v.b.). Avrupalılar XI10. yüzyılda iskeleler, ikmal noktaları kurarak ve dini heyetler yerleştirerek çeşitli takımadaları aralarında bölüştüler. Fakat getirdikleri hastalıklar çok sayıda polinezyalının ölümüne sebep oldu ve geleneksel yaşayış bozuldu: XI10. yüzyıl başında Polinezyalılar en az bir milyon kişiydiler; yüzyıl sonra ise ancak 200 000 kişi kalmışlardı; fakat otuz yıldan beri nüfusları yeniden artmaktadır (bugün 410 000 kişi). Yeni Zelanda'da ingiliz asıllılar yerli Maori'lerden kalabalıktır (1 900 000 avıupa asıllı yeni Zelandalıya karşı 130 000 maori). Havvaii'lerde, takımadaların iktisadi kalkınması Avrupa ve Asya'dan büyük göçmen dalgalarının gelmesine sebep oldu ve Polinezyalıların çoğu melezleştöbür takımadalarda polinezya ırkı daha iyi korundu; en önemli adalarda (Tahiti, Upoiu) melez toplulukları bulunmasına karşılık ıssız topraklarda safkan Polinezyalılar vardır. Bunlar gelirlerini geleneksel tarım (yumrulular), hindistancevizi yetiştiriciliği ve balıkçılıktan sağlayarak sakin yaşayışlarına devam ederler.

Güzel sanatlar. İndonezya'ya yakın olan Gilbert, Tonga, Samoa, Futuna v.b. adalarda bu yakınlığa rağmen aşırılığı olmayan, nispeten sade bir sanat gelişti, insan şekilli eserler bulunması bu sanatın başlıca özelliğidir; bu sanatın en iyi örnekleri kabuk lifleriyle yapılan, siyah ve kırmızının bütün tonları kullanılarak geometrik şekiller veya küçük hayvan şekilleriyle süslenen tapa'lardır. Geometrik süslemelerle donatılmış silahlara da rastlanır.

Polinezya dili, malaya-polinezya dillerinin doğu öbeğine girer (bk. melanezya dili)', polinezya dili iki öbeğe ayrılabilir; batı ve doğu öbeğBatı öbeği esas olarak tonga ve samoa dillerini kapsar; bu iki dilin lehçeleri Wallis, Futuna, Uvea (Yeni Kaledonya yakınları), Aniwa'da ve Yeni Hebrides'lerde, Vate'de, Rennell'de ve Bellona'da, Salomon adalarının çeşitli atollerinde ve Carolines adalarının güneyinde Nukuoro ve Kapingamarangi'de konuşulur. Doğu polinezya dili, Cemiyet adalarından, kuzeye doğru Hawaii adalarına, kuzeydoğuda Narquises adalarına, doğuda Paskalya adasına ve güneybatıda Yeni Zelanda'ya kadar yayılır.

Batı polinezya diline oranla polinezya dili daha az tutucu ve daha gelişmiştir. Mesela tonga dillerinde fafine ("kadın"), Tahiti'de vahine; hingoa, "isim" ise i'oa olur. Ama iki öbekte de benzer değişikliklere rastlanır: k, Tonga ve Yeni Zelanda'da muhafaza edilmiş ve Tahiti, Hawaii ve Samona'larda bir mizmar darbesi haline gelmiştir. Ng de değişikliğe uğramıştır: mesela, Tonga, Samoa ve Yeni Zelanda'da adam'ı belirten tangata terimi, Tahiti'de ta'ata ve Hawaii adalarında kanaka olur. Bu fonetik değişikliklere ve eklerdeki bazı farklara rağmen polinezya lehçelerinin kelime hazinesi ve gramer yapısında büyük benzerlikler görülür.

Fransız Polinezyası

POLİNEZYA (fransız —Sı), Polinezya'nın çeşitli takımadalarını içine alan denizaşırı fransız toprağı; 4 000 km2; 84 550 nüf. İdare merkezi, Papeete. Cemiyet adalarını (Tahiti ve ona bağlı adalar), Tuamotu adaları ile Gambier, Marquises, Australes adalarını ve Clipperton adacığını içine alır. Bütün, okyanusun ortasında, 7° 51' ve 27° 40' güney enlemleriyle 134° ve 155° batı boylamları arasında, 4 milyon kilometre karelik bir alana yayılmıştır.

Coğrafya

Adalar volkanik (Cemiyet, Marquises, Australes adaları) veya mercan asıllıdır (Tuamotu). İklim tropikaldir, fakat enleme göre çok değişiktir. Polinezya asıllı ada halkının (Maoriler) hemen hepsi Hıristiyanlığı kabul etmiştir (üçte ikisi protestan); ticaretin büyük kısmı Sayısı 7 000'i bulan cinlilerin elindedir. Ayrıca,pek çok da melez vardır. Hastalıklara karşı daha iyi korunan Tahiti'nin nüfusu bugün hızla gelişmektedir. Beş yılda yüzde 16 artan nüfusun yansından çoğu yirmi yaşından aşağı gençlerdir. Başlıca gelir kaynakları yumrular tarımı, balıkçılık ve özellikle hindistancevizi yetiştiriciliğidir: yılda 25 000 ton üretilen hindistancevizi büyük bir gelir kaynağıdır. Cemiyet adalarında vanilya yetiştirilir; Tuamotu adasında sedef toplanır. Makatea'da işletilen fosfat madenleri bugün tükenmiştir, önemli hiç bir sanayi yoktur. Ticarette başlıca alıcı olan Fransa, ithalatta yakın ülkelerle (Avustralya, Yeni Zelanda, A.B.D.) rekabet halindedir. Başkent Papeete dünyanın her tarafına deniz ve hava hatlarıyle bağlıdır, yeni havaalanı büyük bir uğrak yeridir, öbür adalarla ticaret goeletlerle yapılır.

Hayat seviyesi ve iktisadi gelişme

Hindistancevizi ihracatı ve özellikle tahiti fosfatlarının işletilmesi, Fransız Polinezyası'nda hayat seviyesini oldukça yükseltti (Afrika ülkelerinin çoğundan yüksek). Un, şeker, şarap, konsantre süt, tütün v.b. tüketiminin artması, petrol ve çimentonun daha çok kullanılması da bunu gösterir; bununla birlikte tarım veya maden ürünlerinin ihracatına, dayanan iktisadi durum sağlam değildir; ham maden filizi ve tarım ürünleri Satıcısı bütün ülkeler gibi bu maddelerin dünya pazarındaki fiyat değişikliklerine bağımlıdır. Bu nazik durumu düzeltecek çarelerin çok sınırlı olmasına karşılık nüfusun hızla artması meseleyi daha da ciddileştirir. Bugünkü başlıca gelir kaynaklan artmaktan çok azalma eğilimi göstermektedir. Tarım açısından hindistancevizi ağaçları yaşlanmakta ve yeni ağaçlar dikme ritmi yetersiz kalmaktadır. Yalnız en zengin sanayi tarımlanndaki (kahve, kakao, karabiber, ihraç meyveleri, parfüm elde edilen çiçekler) gelişmesi, hektar başına daha yüksek bir üretim ve gelir sağlayarak gerçek bir düzelme yaratabilir. Makatea'daki fosfat yatağı tükendiği için mesele sanayi açısından da çok ciddidir. Yıldan yıla istekleri artan bölgesel bütçenin masraflarını karşılamak için pek çok kimse turizme bel bağlamıştır; bu alanda Polinezya'nın birçok kozu vardır: haklı olarak "Büyük Okyanus'un İncisi" adı verilen Tahiti'nin güzelliği, okyanusun güney kısmında çeşitli kıtalara (Amerika, Avustralya, Asya) eşit uzaklıkta bulunması.

Tarih

Fransız donanması, iskeleler kurmak veya misyonerlerin telkin ettiği himaye isteklerini cevaplandırmak için XI10. yüzyılda Fransız Okyanusya tesislerini, 1957'den sonra da Fransız Polinezyası'nı meydana getirdDaha 1859-1860'ta ayrılan Yeni Kaledonya'nın dışında bu topluluk, Marquises ve Tuamotu adalarını (1842), 1843'ten sonra Tahiti ve ona bağlı adaları (Moorea, Australes adaları), Gambier adalarını (1844), Clipperton (1858) ve Rüzgaraltı adalarını (1887) kapsar. Yüzyılın sonunda her ada veya takımadada, himayenin yerini doğrudan doğruya yönetim aldı. Eylül 1940'ta Hür Fransa safına geçen Fransız Okyanusya tesisleri Büyük Okyanus taburuna büyük ölçüde asker verd24 Mart 1945'ten sonra fransız vatandaşı olan yerliler, Fransızların yanı sıra Temsilciler meclisinin ve fransız asıllıların Paris'teki temsilcilerinin (1 milletvekili, 1 senatör, 1 Fransız birliği danışmanı) seçimine katılır. 1958 Referandumu ve 1959 Fransız anayasasıyle Fransız Po-linezyası bir denizaşırı fransız toprağı haline getirilmiştir. 1967 Meclis seçimlerinde Te Ea Api (Yeni Ses) partisi 10 milletvekili ve koalisyon ortağı U.N.R. (Tahiti birliği) 7 milletvekili çıkararak öbür grupları (13 milletvekili) geçtiler. Bağımsız cumhuriyetçi milletvekili F. Sanford'un yönettiği Te Ea Api partisi, iç muhtariyet taraftarıdır. Tam bağımsızlık taraftarları gerilemektedir.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Polinezya Resimleri

Polinezya dilleri
3 yıl önce

Polinezya dilleri, Polinezya'nın büyük bir bölümü ve Güney Mikronezya, Güneydoğu Solomon Adaları ve Vanuatu'nun bazı bölgelerinde konuşulan bir dil ailesidir...

Fransız Polinezyası
3 yıl önce

Fransız Polinezyası (Fransızca: Polynésie française), Polinezya ada öbeğinde, Büyük Okyanus'ta bulunan ve Fransa'ya bağlı bir Fransa Denizaşırı Bölgeler...

Fransız Polinezyası, Fransızca, Markiz Adaları, Tubuai Adaları, Tuamotu Adaları, Gambier Adaları, Papeete, Sosyete Adaları, Tahiti Dili
Tongaca
3 yıl önce

(Tongaca: Tongaca: lea fakatonga), Avustronezya dil ailesinin alt grubu olan Polinezya dillerine ait Tonga'da konuşulan bir dildir. Yaklaşık 180.000 konuşura...

Polinezyalılar
3 yıl önce

Polinezyalılar, Pasifik Okyanusu'ndaki geniş bir Okyanusya bölgesi olan Polinezya'ya (Polinezya Üçgeni) özgü, birbirleriyle yakından ilişkili halkların oluşturduğu...

Tuvalu
3 yıl önce

Tuvalu; Büyük Okyanus'ta, dokuz adet mercan adasından oluşan Polinezya ülkesidir. İngiliz Milletler Cemiyeti'ne üye olup devlet başkanı olarak İngiltere...

Tuvalu, .tv, 1978, 1 Kasım, Amblem, Antigua ve Barbuda, Avustralya, Bahama, Bangladeş, Barbados, Bayrak
Melanezya
3 yıl önce

Fakat tüm büyük adalar, kıvrılmalar veya volkanik yağışmalar sonucunda oluşmuştur. Bazı yanardağlar hâlâ tehlikeli şekilde püskürür. Mikronezya Polinezya...

Melanezya, Ada, Amerikan Samoası, Avustralya, Bağımsız Samoa Devleti, Christmas Adası, Cocos Adaları, Cook Adası, Endonezya, Fiji, Fransız Polinezyası
Tahitice
3 yıl önce

Fransız Polinezyası'nda yer alan Sosyete Adalarında konuşulan Polinezya dilidir. Doğu Polinezya grubuna aittir. Tahitice'nin Batılı sömürgecilerin gelmesinden...

Malgaşça
3 yıl önce

Mayotte'ta Malgaşça konuşanlar vardır. Malgaşça, Avustronezya dilleri Malayo-Polinezya dalına âit en batıdaki üyesidir. Yakınındaki Afrika dillerinden farklılığı...