çekim eki
Türkçe çekim eki kelimelerinin İngilizce karşılığı.n. inflection, termination
Türkçe'de bir ismin sonuna gelip kelime kökü ile anlam bakımından ilişkili yeni bir kelime oluşturan ektir. Basit yapılı bir kelime başına gelirse yapısını değiştirmez. Sadece çekim eki alan isimler basittir. İsim ve fiiller aldıkları yapım ekleriyle kelime kökü olmaktan çıkıp gövde haline geçince yapım eklerinin görevi tamamlanmış olur. Yapım ekleri, kelimenin diğer kelimelerle ilgi kurmasında görev almazlar. Dilin varlık olarak ortaya çıkması için kelimelerin birbirleriyle ilgi kurarak bir ilişkiye girmesi gerekir. Türkçede bu işlevi çekim ekleri yerine getirir. Çekim ekleri, isim ve fiillerin diğer kelimelerle ilgisini kuran, dile işleklik kazandıran eklerdir. Çekim ekleri; İsim çekim ekleri ve Fiil çekim ekleri olmak üzere iki ana başlık altında incelenir.
Çekim eklerinin özellikleri
* Yapım ekleriyle karşılaştırıldığında çekim eklerinin kullanım alanı sınırsız olduğu için bu ekler çok işlektir.* Çekim eki, kelimeye yeni anlamlar katmaz, onun diğer kelimelerle ilgi kurmasını sağlar.
* Yapım eklerinden önce çekim ekleri gelemez. İçtenlik, gündelik, ondalık, toptancı gibi birkaç örnekte kalıplaşma vardır.
* Çekim ekleri, kelimenin yapısında değişikliğe yol açmaz. Mesela, çekim eki alan bir kelime türemiş kelime sayılmaz.
* Birkaç çekim eki (-yor, -ki) dışında, çekim ekleri genellikle ünlü ve ünsüz uyumlarına uyar.
* Bir kelimeye aynı cinsten iki çekim gelemez. Mesela, bir ismin hem belirtme hali eki hem bulunma hali eki alması gibi bir durum söz konusu olmaz.
*Bir-i-si, hep-i-si, kim-i-si örneklerinde peş peşe iyelik eki gelmesinin sebebi, ilk eklerin kelimeyle kalıplaşmış olmasındandır.
* Yapım eklerinde olduğu gibi çekim eklerinde de isme gelen çekim ekleri fiile; fiile gelen çekim ekleri isme gelmez. Sıra-m, sevdi-m örneklerindeki gibi yazılışları aynı olanların bile adları ve görevleri farklıdır. (Sıra-m, kelimesindeki -m eki, teklik 1. kişi iyelik eki olup sıranın sahibini gösteriyor; sevdi-m kelimesindeki -m eki ise teklik 1. kişi eki olup sevme işinin kim tarafından yapıldığını belirtiyor.) * Çekim eklerinden zamanla çekim eki görevinden çıkıp yapım eki haline gelenler vardır: Eşitlik hali eki -ca -ce;-ça, -çe (alaca, delice, kısaca, kolayca, sadece), eski Türkçedeki yön hali eki -ra,-re ise sonra, taşra gibi örneklerde kalıplaşmıştır.
misafir - 9 yıl önce