Karapapak
lar ("Karapapak
lar /Terekeme
ler" şeklinde de ele alınır, Karapapah, Karapapahlar, Qarapapaq),Türkiye
'nin Kars, Muş ve Amasya civarında, Kuzey Kafkasya'nın Derbent,Gürcistan
'ın Borçalı (Kvemo Kartli bölgesi) ve Karaçöp (Kaheti bölgesinin Sagarejo kasabası),Azerbaycan
Cumhuriyeti'nin Kazak (Qazax) ve çevresi ileİran
'ın Sulduz (Nakadeh) bölgesinde yaşayan Türk halkıdır.Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1988, s. 69. Ahmet Caferoğlu, kuzeyAzerbaycan
veGürcistan
'dakilerin tamamen göç ettiğini veTürkiye
'deki yerleşim yerlerinin Kars ve Muş olduklarını belirtmektedir. == Etimoloji TerekemeTerekeme
sözcüğünün doğum yeriAzerbaycan
,Gürcistan
ve Hazar sahasıdır.S. Dündar,Terekeme
ler (Karapapak
türkleri).Karapapak
lar diğer bir adı olanTerekeme
adı Arapça, Türkmen kelimesinin çoğulu Terakime 'den gelmektedir.Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, "Türk dünyası araştırmaları", 1981, s. 216.Karapapak
Karapapak
lar ise Kafkasya'da siyah astragan kalpak giydikleri için komşuları bu adı vermişlerdir.Nevzat Özkan, TürkDil
inin Yurtları, Akçağ Yayınları, 2002, ISBN 978-975-338-436-0. == Tarih ==Kökenlerine dair tezler
Bazen Karakalpaklarla karıştırılır. FakatKarapapak
lar Oğuz Türkmen karakterli ve Karakalpaklar ise Kıpçak karakterli Türklerdir.Yaşar Kalafat,İran
Türklüğü - Jeokültürel boyut -, Yeditepe, Şubat 2005, ISBN 975 6480 25 4, s. 57-58.Karapapak
ların kökeninin Oğuz yada Kıpçak oluşu konusunda farklı görüşler vardır. Bu görüşler esas alındığında karapapaklarla karakalpaklar arasında bağlantı kurulabilir. Şöyleki Oğuzlara müslüman olduktan sonra "Türkmen" denmiştir. "Terekeme
" ise bu "Türkmen" kelimesinin başkalaşmış halidir. Yani "Oğuz" kökenli Türkmenlerle "Kıpçak" kökenli Karakalpaklardan; bir değişle karapapaklar, başka bir değişle "terekemeler" türemiştir.}Kotlyar İ. F. Polovçı v Qruzii i Vladimir Monamax. - V kn.: İz istorii ukrainsko-qruzinskix svyazey. Ç. 1. Tbilisi, 1968''Ciznopianie çarya çarey Davida. Perevod s drevnoqruzinskoqo, primeçaniya i kommentarii Y. Nasibova. Sm. Srednevekovıy Vostok: istorii i sovremennost. Pod red. Z. Bunyatova. Baku, 1990.Safeviler dönemi
I. İsmail, 1520 - 1522 yılları arasında Şiiliği yaymak için Kartli'ye saldırmıştır. I. İsmail öldükten sonra Tiflis'te Şiiliğe karşı isyan başlamış ve 1549'da Borçalı'dakiKarapapak
lar Osmanlı padişahı I. Süleyman'a bağlılıklarını bildirmiştir. Fakat 1555'da imzalanana Amasya Antlaşması ile Safeviler'de kalmıştır.Semra Alyılmaz, "Borçalı (Gürcistan
)Karapapak
larının /Terekeme
lerinin Tarihine Dair", YeniTürkiye
, Yıl 8, Sayı 43, Ocak-Şubat 2002, ISSN 1300-4174, s. 290. Bolçalı'dakiKarapapak
ların bir kısmı kırmızı bir şerit bağlayarak Şia olduklarını göstermiştir. Diğer kısım da başlarına koyun derisinden karapapak koyarak Sünni olduklarını göstermiştir. Sünnilerin bir kısmı göçe zorlanmıştır. I. Tahmasp'ın ölümünden sonra Safevilerin baskılarına karşı Gürcüler ile birleşmiştir. I. Abbas döneminde Şii olmayanlara Sakal vergisi uygulanmış ve tekrar göçleri artmıştır.Kaçarlar dönemi
Kazaklara dayananKarapapak
lar 1828 tarihine kadar KuzeyAzerbaycan
'ın Kazak-Şemseddin Hanlığında Borçalı Nehri kıyılarında ve Revan-Gence arasında, Gökçegöl civarında yaşamaktaydılar.Ali Sinan Bilgili, 'Azerbaycan
Türkmenleri Tarihi', Türkler, C. 7, YeniTürkiye
Yayınları, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-33-1, s. 29.Rusya-İran
Savaşı
1826-1828 Rusya-İran
Savaşı
esnasında Azerbaycan
Genel Valisi Abbas Mirza tarafındanAzerbaycan
'dan çıkararak Uşnu'nun doğusunda 15. yüzyılda Mukri Kürtlerinin elde ettikleri Sulduz'a yerleştirilmişlerdir.Ahmet Caferoğlu, a.g.y. 1828 yılında imzalanan Türkmençay Antlaşması'ndan sonra bir kol Meraga'nın Suldus Nahiyetine, diğer kol Kars, Çıldır, Sarıkamış, Arpaçay, Iğdır, Albaba, Çaldıran, Sökmenova, Karaköse ve Taşlıçay civarlarına göç etmişlerdir. Suldus Bölgesinde Ağcarevane, Ali Dervişli, Çakal Mustafa, Çelebi, Delice Ahi, Hamidşah, Kızanlu-yı Şiran, Mamaşalu, Okçı, Sultanlu, Tavuklu, Timur gibi aşiretler yaşardı.Rusya İmparatorluğu dönemi
Aynı kaynakta 1878-1881 yıllarda Rusya İmparatorluğu'nun yönetimine girmiş (1878) bu bölgeden Osmanlı`nın elinde kalan topraklara 82.000 Müslüman`ın göç ettiği yazılıyor, onlardan 11 000 kişi Kars`tan gitmiştir.Kars Oblastı
} Von Hellwald'ın (1878-99) kaydettiğine göre, Rus işgalinden önce Osmanlı topraklarında 105 köyde 29.000Karapapak
yaşıyordu. kockoy}Rusya İmparatorluğunda Tatarlar (Azeriler başta olmak üzere Türk halklarının genel adı)'dan farklı olarak
Karapapak
mevcuttu. Brockhaus ve Efron Ansiklopedisi`nin aktardığı verilere göre, 1 Ocak 1892 tarihindeKars Oblastı
200 868 kişi (1 verst karede 12 kişi) iskan ediyordu. Ce onlardan 7% Rus, 13.5 % Yunan, 15% Kürt, 21.5 % Ermeni, 24% "Türk", 14%Karapapak
, 5% Türkmen idi. КарÑÑĞºĞ°Ñ Ğ¾Ğ±Ğ»Ğ°ÑÑ‚ÑŒ 1897'de iseKars Oblastı
'nın toplam hümusu 290.654 kişi (Erkek: 160.576, Kadın: 130.083, kentte yaşayanlar: 37.838) olup ana dillerine göre nüfus, 73.406 Ermeni, 63.547 Türk, 42.968 Kürt, 32.593 Yunan, 29.879Karapapak
, 27.856 Rus (5.279 Küçük Rus dahil), 8.442 Türkmen, 2.347 Tatar ve 6.383 diğer gruba bağlı olanlardan ibaretti. Dinlere göre nüfusun 14% Ortodoks, 5% Hristiyan sektant mezhepleri, 21% Ermeni-Gregoryan, 0.75% diğer Hristiyan inançlar, 47% Müslüman (37% Sünni ve 10% Şii), 11% Alevi, 1.25 % Yezidi idi. Rus nüfusun büyük kısmı sektantlar (molokan, duhobor, prıgun ve diğer mezhepler), Yunanlar †” Ortodoks, Türkler †” Sünni Müslüman,Karapapak
lar †” Sünni ve kısmen Şii,Terekeme
ler †” Ali-Allahi Şiileri, Kürtler †” Sünni Müslüman ve kısmen Yezidi idi.Karapapak
ların nüfusun diğer kısmı gibi hayvancılık ve toprakla uğraştığı,Terekeme
lerin bir kısmının Kürtler`le beraber göçebelik yapması söyleniyor.Sovyet dönemi
Diğerleri ise 1921'de Rusların çekilmesiyle Kars'a geldiler. Bunlar Gümrü Antlaşması'yla gerçekleşen nüfus mübadelesiyle Akbaba, Tiflis, Kazak ve Borçalıbölgelerinden göç ettiler. }1926 Sovyetler Birliği nüfus sayımına göre Güney Kafkasya`da 6.311 kişi kendini